MAHA MRUTHYUNJAYA MANTRAM - మహామృత్యుంజయ స్తోత్రం

మహామృత్యుంజయ స్తోత్రం

రుద్రం పశుపతిం స్థాణుం నీలకంఠముమాపతిమ్ |

నమామి శిరసా దేవం కిం నో మృత్యుః కరిష్యతి || ౧ ||

నీలకంఠం కాలమూర్తిం కాలజ్ఞం కాలనాశనమ్ |

నమామి శిరసా దేవం కిం నో మృత్యుః కరిష్యతి || ౨ ||

నీలకంఠం విరూపాక్షం నిర్మలం నిలయప్రదమ్ |

నమామి శిరసా దేవం కిం నో మృత్యుః కరిష్యతి || ౩ ||

వామదేవం మహాదేవం లోకనాథం జగద్గురుమ్ |

నమామి శిరసా దేవం కిం నో మృత్యుః కరిష్యతి || ౪ ||

దేవదేవం జగన్నాథం దేవేశం వృషభధ్వజమ్ |

నమామి శిరసా దేవం కిం నో మృత్యుః కరిష్యతి || ౫ ||

గంగాధరం మహాదేవం సర్వాభరణభూషితమ్ |

నమామి శిరసా దేవం కిం నో మృత్యుః కరిష్యతి || ౬ ||

త్రయాక్షం చతుర్భుజం శాంతం జటామకుటధారిణమ్ |

నమామి శిరసా దేవం కిం నో మృత్యుః కరిష్యతి || ౭ ||

భస్మోద్ధూళితసర్వాంగం నాగాభరణభూషితమ్ |

నమామి శిరసా దేవం కిం నో మృత్యుః కరిష్యతి || ౮ ||

అనంతమవ్యయం శాంతం అక్షమాలాధరం హరమ్ |

నమామి శిరసా దేవం కిం నో మృత్యుః కరిష్యతి || ౯ ||

ఆనందం పరమం నిత్యం కైవల్యపదదాయినమ్ |

నమామి శిరసా దేవం కిం నో మృత్యుః కరిష్యతి || ౧౦ ||

అర్ధనారీశ్వరం దేవం పార్వతీప్రాణనాయకమ్ |

నమామి శిరసా దేవం కిం నో మృత్యుః కరిష్యతి || ౧౧ ||

ప్రళయస్థితికర్తారమాదికర్తారమీశ్వరమ్ |

నమామి శిరసా దేవం కిం నో మృత్యుః కరిష్యతి || ౧౨ ||

వ్యోమకేశం విరూపాక్షం చంద్రార్ధకృతశేఖరమ్ |

నమామి శిరసా దేవం కిం నో మృత్యుః కరిష్యతి || ౧౩ ||

గంగాధరం శశిధరం శంకరం శూలపాణినమ్ |

నమామి శిరసా దేవం కిం నో మృత్యుః కరిష్యతి || ౧౪ ||

అనాథః పరమానందం కైవల్యఃపదగామినమ్ |

నమామి శిరసా దేవం కిం నో మృత్యుః కరిష్యతి || ౧౫ ||

స్వర్గాపవర్గదాతారం సృష్టిస్థిత్యంతకారణమ్ |

నమామి శిరసా దేవం కిం నో మృత్యుః కరిష్యతి || ౧౬ ||

కల్పాయుర్దేహి మే పుణ్యం యావదాయురరోగతామ్ |

నమామి శిరసా దేవం కిం నో మృత్యుః కరిష్యతి || ౧౭ ||

శివేశానాం మహాదేవం వామదేవం సదాశివమ్ |

నమామి శిరసా దేవం కిం నో మృత్యుః కరిష్యతి || ౧౮ ||

ఉత్పత్తిస్థితిసంహారకర్తారమీశ్వరం గురుమ్ |

నమామి శిరసా దేవం కిం నో మృత్యుః కరిష్యతి || ౧౯ ||

మార్కండేయకృతం స్తోత్రం యః పఠేచ్ఛివసన్నిధౌ |

తస్య మృత్యుభయం నాస్తి నాగ్నిచౌరభయం క్వచిత్ || ౨౦ ||

శతావర్తం ప్రకర్తవ్యం సంకటే కష్టనాశనమ్ |

శుచిర్భూత్వా పఠేత్ స్తోత్రం సర్వసిద్ధిప్రదాయకమ్ || ౨౧ ||

మృత్యుంజయ మహాదేవ త్రాహి మాం శరణాగతమ్ |

జన్మమృత్యుజరారోగైః పీడితం కర్మబంధనైః || ౨౨ ||

తావకస్త్వద్గతః ప్రాణస్త్వచ్చిత్తోఽహం సదా మృడ |

ఇతి విజ్ఞాప్య దేవేశం త్ర్యంబకాఖ్యమనం జపేత్ || ౨౩ ||

నమః శివాయ సాంబాయ హరయే పరమాత్మనే |

ప్రణతక్లేశనాశాయ యోగినాం పతయే నమః || ౨౪ ||

ARUDRA DHARSHANA MAHOSTSAVAMఆరుద్ర దర్శన మహోత్సవం

ఆర్ద్రోత్సవం

ఆరుద్ర దర్శన మహోత్సవం

చాలామంది తెలిసి తెలియక పాపాలు చేస్తుంటారు. ఆ పాపాలు జీవితాంతం వెంటాడుతూ ఉంటాయి. ఆ పాపాల వలన కలిగే అనర్థాలను, కష్ట, నష్టాలు ఏదో ఒక సమయంలో అనుభవించవలసి వస్తూంది. అలాంటి పాపాలనుంచి విముక్తి పొందడానికి ఆరోత్సవం మంచి అవకాశం. శివ నామస్మరణం, శివ దర్శనం వలన పాపాలు నశిస్తాయి. ముఖ్యంగా స్వామివారి 'ఆరుద్ర' నక్షత్రం రోజున స్వామివారి ఆరాధన అనంతమైన పుణ్య ఫలాలను అందిస్తుందని శాస్త్రాలు చెబుతున్నాయి.

పుష్యమాసంలో వచ్చే 'ఆరుద్ర' నక్షత్రం రోజున శైవ క్షేత్రాలలో 'ఆర్థోత్సవం' నిర్వహిస్తారు. ఆ రోజున ఆయా శైవాలయాలలో విశేషంగా నిర్వహించే 'ఆర్థోత్సవం'లో పాల్గొనడానికి భక్తులుపెద్ద సంఖ్యలో శైవాలయాలకు చేరుకుంటారు.

ఆర్థ్రోత్సవంలో స్వామివారిని దర్శించుకోవడం వలన పాపాలు దూరమవుతాయని పురాణ వచనం. ఈ రోజున ఉపవాస దీక్ష చేపట్టి ప్రదోష కాలంలో శివుడికి అభిషేకం చేయాలి.

అత్యంత భక్తి శ్రద్ధలతో పరమశివుడిని. బిల్వదళాలతో పూజించాలి. స్వామివారి ఆలయంలో దీపాలను వెలిగించాలి. ఈ విధంగా స్వామివారి జన్మ నక్షత్రం రోజున ఆయనను అంకితభావంతో ఆరాధించడం వలన, సమస్త పాపాలు తొలగిపోయి, సకల శుభాలు కలుగుతాయని ఆధ్యాత్మిక గ్రంధాలు చెబుతున్నాయి.

ఈ సందర్భంగా అన్ని శివాలయాల్లో ఆరుద్ర దర్శన మహోత్సవాలు ఘనంగా నిర్వహిస్తారు.

TAMARESWARI TEMPLE-తామరేశ్వరి ఆలయం

తామరేశ్వరి ఆలయం

ఈ ఆలయం అష్టభుజి ఆకారంలో ఉందని కాళికా పురాణం చెబుతుంది

తామరేశ్వరి ఆలయం (దిక్కరవాసిని, కేసాయి ఖతి కూడా) భారతదేశంలోని అస్సాంలోని తిన్సుకియా జిల్లాలో సదియా నుండి 18 కి.మీ దూరంలో ఉంది. ఈ ఆలయం డియోరిస్ అనే బ్రాహ్మణేతర గిరిజన పూజారుల ఆధీనంలో ఉంది. 1442 సంవత్సరంలో చుటియా రాజు ఒక గోడను నిర్మించినట్లు కొన్ని అవశేషాలు సూచిస్తున్నాయి. ఈ దేవాలయం కెచైఖతికి (కెచై అంటే పచ్చి మరియు ఖతి అంటే తినేది) అంకితం చేయబడింది, ఇది శక్తివంతమైన గిరిజన దేవత లేదా బౌద్ధ దేవత తారా యొక్క రూపం, ఇది సాధారణంగా వివిధ బోడో-కచారి సమూహాలలో కనిపిస్తుంది.

హిందువుల ప్రభావంలోకి వచ్చిన తర్వాత కూడా దేవత ఆరాధన ఆమె పాత గిరిజన ఆచారాల ప్రకారం జరిగింది. సుహిత్ పాంగ్ ఫా (1780 - 1795) పాలనలో అహోం రాజ్యం బర్మాలోని కొన్ బాంగ్ రాజవంశంచే దాడి చేయబడినప్పుడు ఈ ఆలయం వదిలివేయబడింది. కేసాయిఖైతీ తై-ఖామ్టీ స్త్రీ దేవత నాంగ్ హూ టౌంగ్ తో సమానమని పండితులు నొక్కి చెప్పారు.

తామ్రేసరి గోడ శాసనం

శక సంవత్సరం 1364 (క్రీ.శ. 1442)లో పాత రాజు కుమారుడు ముక్త ధర్మనారాయణ (పేరు పేర్కొనబడలేదు) ఇటుకలతో (ఇచ్తక) ఆలయ గోడలను నిర్మించినట్లు శాసనం వివరిస్తుంది.

పేరు తమరేసరి

ఆలయ గోడ మరియు తలుపులు అందమైన పనులతో చక్కగా రూపొందించబడ్డాయి. ప్రధాన ద్వారం వద్ద వెండి దంతాలతో కూడిన రెండు పెద్ద ఏనుగు శిల్పాలు ఉన్నాయి. ఎలాంటి మోర్టార్ లేకుండా గోడలను తయారు చేశారు. ఆలయ పైకప్పు రాగితో చేయబడింది, అందుకే దీనిని తామరేశ్వరి అని పిలుస్తారు. గుడి మొత్తం ఇటుక గోడలతో చుట్టబడి పడమర గోడపై నరబలి ఇచ్చే స్థలం ఉంది.

ఆర్కిటెక్చర్

చాంగ్రుంగ్ ఫుకాన్ బురంజి (క్రీ.శ. 1711)లో పేర్కొన్న విధంగా తామ్రేసరి దేవాలయం యొక్క పైకప్పు మొదట రాగితో కప్పబడి ఉంది, దీని నుండి ఈ పేరు వచ్చింది. 1848లో, డాల్టన్ ఈ స్థలాన్ని సందర్శించినప్పుడు, అతను ఒక రాతి నిర్మాణాన్ని కనుగొన్నాడు, కానీ అప్పటికే రాగి పైకప్పు తొలగించబడింది. 1905లో సైట్ ను సందర్శించిన టి.బ్లాక్ ప్రకారం, మూలలో ఉన్న ఈ చతురస్రాకార నిర్మాణం కాంప్లెక్స్ లోపల ప్రధాన భవనం కాకపోవచ్చు మరియు ఇటుక గోడ స్పష్టంగా మధ్యలో ఒక రకమైన గొప్ప దేవాలయాన్ని కలిగి ఉంది.

అది కాలక్రమేణా అదృశ్యమైంది. ఈ ఆలయం ఎనిమిది ద్వారపాలతో (నరాంతక, త్రిపురాంతక, దేవాంతక, యమంతక, వేటలాంతక, దుర్ధరాంతక, గణాంతక మరియు శ్రామంతక) అష్టభుజి ఆకారంలో ఉందని కాళికా పురాణం పేర్కొంది. S.F ప్రకారం. హన్నే, ప్రస్తుత ఆలయ సముదాయం పశ్చిమాన ద్వారంతో వీలైనంత చతురస్రాకారంలో ఉంది.

ఇసుక రాతి కట్టల పునాదిపై 8 అడుగుల ఎత్తు వరకు 4.5 అడుగుల మందంతో గణనీయమైన ఇటుక గోడ ఉంది. కాంప్లెక్స్ యొక్క ప్రవేశ ద్వారం పడమర ముఖంగా ఉంది, అక్కడ రాతి ఆవరణ మరియు తలుపు ఉన్నాయి. గేట్ వే యొక్క శిధిలాలు మిగిలి ఉన్న తామర పువ్వుల గొలుసులో అంచున చెక్కబడిన లింటెల్, కొన్ని అలంకారమైన చిన్న స్తంభాలు మరియు ఏనుగు విగ్రహం ఉన్నాయి. 7.5 అడుగుల పొడవు మరియు 2 అడుగుల 18 అంగుళాల నాడా ఉన్న ద్వారం ఏర్పాటు చేసే మూడు బ్లాక్ లు, ప్రొజెక్టింగ్ వాల్ బ్లాక్ లతో పాటు, అడమాంటైన్ కాఠిన్యం యొక్క ఎర్రటి పోర్ఫిరిటిక్ గ్రానైట్. ప్రవాహానికి దారితీసే ఆగ్నేయ మూలలో మరొక రాతి ద్వారం ఉంది, వీటిలో అనేక చెక్కిన మరియు సాదా గ్రానైట్ మరియు ఇసుకరాయి బ్లాక్ లు ఉన్నాయి.

దేబాల మిత్ర (1956) ప్రకారం, ఈ ఆలయం మొదట చతురాయతనమైనది, అనగా ఇసుకరాయి మరియు గ్రానైట్ తో నిర్మించబడిన నాలుగు పుణ్యక్షేత్రాలు మరియు దీర్ఘచతురస్రాకార ఇటుక ఆవరణలో ఆగ్నేయ భాగంలో ఉంది, ప్రాకార సుమారుగా 208 అడుగుల నుండి 130 అడుగుల వరకు ఉంటుంది. కాంపౌండ్ గోడ. 4 అడుగుల వెడల్పు మరియు 8 అడుగుల పొడవు మరియు తూర్పు వైపున రాతి ద్వారం ఉంది. 1959 వరదలలో, పాయ నది ఒడ్డున సిల్ట్ నిక్షేపించడం వలన నిర్మాణం పూర్తిగా నీటిలో మునిగిపోయింది.

KUSHMANDA DEEPAM-కూష్మాండ దీపం

కూష్మాండ దీపం

కూష్మాండ(గుమ్మడికాయ)దీపం అంటే ఎంటి?

ఎలా వెలిగిస్తారు ? దేని కోసం వెలిగిస్తారు ?

కూష్మాండ దీపం ఎలా పెడతారు?

ఇది కేవలం ఇంట్లో చేసుకునే దీపారాధన మాత్రమే గుడిలో వేరుగా చెయ్యాలి.

ఒక వ్యక్తికి దృష్టి దోషం, నర ఘోష, శని దోషం, ఆర్ధిక సమస్యలు, ఇంట్లో నెగిటి్ ఎనర్జీ ఎక్కువ అవ్వడం పిల్లలు మాట వినకపోవడం మొదలైన సమస్యలు ఉన్న వారికి కాల భైరవ తత్వం ప్రకారం, మంచి పరిహారం ఇది అందరు చేసుకోవచ్చు, కేవలం భక్తి శ్రద్ధ కావాలి అంతే.

ఒక చిన్న గుమ్మడి (బూడిద) కాయ తీసుకుని చిన్నది పెద్దది కాదు. దాన్ని అడ్డగ కోసి గింజలు పిక్కలు తీసి దొల్లగ చేసి దానిలో పసుపు రాసి కుంకుమ బొట్టు పేట్టి అందులో నల్ల నువ్వుల నూనె పోసి పెద్ద వత్తులు రెండు వేసి దీపం వెలిగించాలి.

ఆ దీపానికి పంచ ఉపచర పూజ చేసి దీపం దగ్గర కాల భైరవ అష్టకం 11 సార్లు చదవాలి.

ఎప్పుడు చెయ్యాలి? 

ఈ దీపారాధన బహుళ అష్టమి రోజున కానీ అమావాస్య రోజున కానీ చెయ్యాలి.

ధన యోగం కోసం అష్టమి రోజు చెయ్యాలి.

జన ఆకర్షణ కోసం అమావాస్య రోజు చెయ్యాలి.

ఎన్ని సార్లు చెయ్యాలి?

19 అష్టములు కానీ 19 అమావాస్య లు కానీ చెయ్యాలి. ప్రసాదంగా ఎండు ఖర్జూరం పెట్టాలి.

ఆ రోజు ఉపవాసము ఉండాలి ఘన పదార్థం తినకుండా ద్రవ పదార్థం మాత్రమే తీసుకోవాలి.ఉదయం 4:30 నుండి 6:00 మద్యలో చెయ్యాలి.

సంకల్ప మాత్రం చెప్పుకోవాలి కోరిక చెప్పుకోవాలి.

మీ జీవితం లో ఉన్న పూర్తి దృష్టి గ్రహ వాస్తు పీడలు మొత్తం పూర్తిగా తొలగిపోతాయి.

ఈ దీపారాధన అత్యంత శక్తి వంతం అయినది విపరీత జన ఆకర్షణ పెరుగుతుంది.

MANGALA GOURI TEMPLE-మంగళ గౌరీ దేవాలయం

మంగళ గౌరీ దేవాలయం

ఈ ఆలయం పద్దెనిమిది మహా శక్తిపీఠాలలో ఒకటి

15వ శతాబ్దంలో నిర్మించిన మంగళ గౌరీ దేవాలయం సతీదేవికి అంకితం చేయబడిన 52 మహాశక్తిపీఠాలలో ఒకటిగా పరిగణించబడుతుంది, ఇక్కడ సతీదేవి శరీర భాగాలు పడిపోయాయి. కొండపై కూర్చున్న అమ్మవారిని దయగల దేవతగా భావిస్తారు. వర్షాకాలంలో ప్రతి మంగళవారం ఇక్కడ ప్రత్యేక పూజలు నిర్వహిస్తారు.

ఈ రోజున స్త్రీలు తమ కుటుంబాలు అభివృద్ధి చెందాలని మరియు వారి భర్తలు విజయం మరియు కీర్తిని పొందాలని ఉపవాసం ఉంటారు. ఈ పూజలో మంగళ గౌరీ దేవికి 16 రకాల కంకణాలు, ఏడు రకాల పండ్లు, ఐదు రకాల మిఠాయిలు నైవేద్యంగా పెట్టడం మొదటి నుంచి ఈ ఆచారం కొనసాగుతోంది.

మంగళ గౌరీ ఆలయంలో శివుడు, దుర్గ, దక్షిణ-కాళి, మహిషాసుర మర్దిని మరియు సతీదేవి యొక్క వివిధ రూపాలను చూడవచ్చు. ఈ ఆలయ వివరణ పద్మ పురాణం, వాయు పురాణం, అగ్ని పురాణం, శ్రీ దేవి భాగవత పురాణం మరియు మార్కండేయ పురాణాలలో కూడా ఉంది.

ఈ ఆలయ సముదాయంలో మా కాళి, గణపతి, శివుడు మరియు హనుమంతుని ఆలయాలు కూడా ఉన్నాయి. నవరాత్రి మాసంలో మాత దర్శనం కోసం లక్షలాది మంది భక్తులు మంగళ గౌరీ ఆలయానికి వస్తుంటారు, ఇది ఇక్కడి వీక్షణను మనోహరంగా చేస్తుంది.

భారతదేశంలోని గయా, బీహార్లోని శక్తి పీఠంలోని మంగళ గౌరీ దేవాలయం పద్మ పురాణం వాయు పురాణం మరియు అగ్ని పురాణం మరియు దేవీ భాగవత పురాణం మరియు మార్కండేయ పురాణం మరియు ఇతర తాంత్రిక గ్రంథాలలో పేర్కొనబడింది. ఈ ఆలయం పద్దెనిమిది మహా శక్తిపీఠాలలో ఒకటి. ప్రస్తుతం ఉన్న ఆలయం 15వ శతాబ్దానికి చెందినది.

ఈ మందిరం ప్రధానంగా వైష్ణవులలో సతీ లేదా మాతృ దేవతకు అంకితం చేయబడింది .గయ తీర్థయాత్ర కేంద్రం. మంగళగౌరిని ఉపకార దేవతగా పూజిస్తారు. ఈ ఆలయం ఉప-శక్తి పీఠాన్ని కలిగి ఉంది - పురాణాల ప్రకారం సతీదేవి శరీరంలో ఒక భాగం పడిపోయిందని నమ్ముతారు.

ఇక్కడ సతీదేవిని రొమ్ము రూపంలో పూజిస్తారు, ఇది పోషణకు చిహ్నం. ఎవరైతే తన కోరికలు మరియు ప్రార్థనలతో మా దుర్గా వద్దకు వస్తారో, వారు అన్ని ప్రార్థనలతో విజయవంతంగా తిరిగి వస్తారని మరియు కోరికలు నెరవేరుతాయని నమ్ముతారు.

తూర్పు ముఖంగా ఉన్న ఈ ఆలయం మంగళగౌరి కొండపై నిర్మించబడింది. మెట్లు మరియు మోటారు రహదారి దానికి దారి తీస్తుంది. గర్భగుడిలో దేవత చిహ్నాన్ని కలిగి ఉంది మరియు ఇది కొన్ని చక్కగా చెక్కబడిన పురాతన ఉపశమన శిల్పాలను కలిగి ఉంది.

ఆలయం ముందు ఒక చిన్న హాలు లేదా మండపం ఉంది. ప్రాంగణంలో హోమ కోసం అగ్నిగుండం ఉంది. ఆలయ సముదాయంలో మా కాళి, గణేశుడు, హనుమంతుడు మరియు శివుని ఆలయాలు ఉన్నాయి.

RATHA SAPTAMI-రథసప్తమి

రథసప్తమి

సప్తాశ్వరధమారూఢం ప్రచండం..!

ఇది నిజమా..అంతా మూఢనమ్మకం..ఇలా హేతువాదులు సైతం కొట్టిపడేయలేని ఒక ఉత్సవం,.

మానవాళికి నిజమైన బ్రహ్మోత్సవం..ఆదిదేవుని ఈ సప్తరధోత్సవం..!

ఆదిదేవ నమస్తుభ్యం..

ప్రసీద మమభాస్కరం..

దివాకర నమస్తుభ్యం..

ప్రభాకర నమోస్తుతే..

ఇది మహామంత్రమే కాదు మానవాళి ఆరోగ్యసూత్రం.. సూర్యుడు ఇవ్వని వరముందా..

ఆయనను నమ్మితే కలవరముందా.. తన కిరణమే.. నీ ఆరోగ్యానికి శరణమై..

క్రిమి కీటకాలతో రణమై.. నీ ఇంట ఆనందాల తోరణమై..!

ఎక్కడి సూర్యుడు.. 14.98 కోట్ల కిలోమీటర్ల దూరం నుంచి ఆతడి కిరణం నిను చేరేది ఎనిమిది క్షణాల్లో.. తీక్షణాలో..నీ వీక్షణల్లో..ఆ కిరణ స్పర్శ కోసం ఎన్నెన్ని ప్రతీక్షణాలో..!

యుగసహస్ర యోజన పరభాను..సప్త వర్ణాల కలయిక రవి తేజస్సు..జగతికి ఉషస్సు...

ప్రభాకరుని సప్తరధాలు..ఏడు రంగుల ప్రతిరూపాలు..భాస్కరుని రథ ఇరుసులు

రేయికి..పగటికి ప్రతీక..చక్రాల ఆరు ఆకులు రుతువులకు..ధ్వజం ధర్మానికి గురుతులుగా..

ఆ సూర్యనారాయణుడు మానవాళికి గురుతుల్యుడుగా..!

ఇక్కడితో మొదలయ్యే వేసవి విజృంభించే రవి.. తిమిర సంహరుడై..రోగహరుడై..ఉదయ సంధ్యలో మనోహరుడై..అస్తమయ వేళ మరింత సుమనోహరుడై..మనోవాక్కాయజం యచ్చ

జ్ఞాతాజ్ఞాతే చ యే పునః సప్తవ్యాధి సమాయుక్తం పరమాకరి సప్తమీ..!

జ్ఞాన విజ్ఞాన మోక్షదం..మహాపాపహరం తంసూర్యం ప్రణమామ్యహం..!

మాఘమాస శుక్ల పక్ష సప్తమి నాడు ఈ పర్వదినాన్ని ఘనంగా నిర్వహించుకుంటారు. రథసప్తమి మహా తేజం. మన ఆథ్యాత్మిక గ్రంథాల ప్రకారం మొత్తం ద్వాదశ ఆదిత్యులు అనగా పన్నేండుగురు సూర్యులు.

సంవత్సరంలో ఒక్కో నెలకు ఒక్కో సూర్యుడు ప్రాధాన్యత వహిస్తాడు.

1. చైత్ర మాసంలో వచ్చే సూర్యుడి పేరు 'ధాత'

2. వైశాఖంలో అర్యముడు ,

3. జ్యేష్టం - మిత్రుడు ,

4. ఆషాఢం - వరుణుడు ,

5. శ్రావణంలో ఇంద్రుడు ,

6. భాద్రపదం - వివస్వంతుడు ,

7. ఆశ్వయుజం - త్వష్ణ ,

8. కార్తీకం - విష్ణువు ,

9. మార్గశిరం - అంశుమంతుడు ,

10. పుష్యం - భగుడు ,

11. మాఘం - పూషుడు ,

12. ఫాల్గుణం - పర్జజన్యుడు.

ఆ నెలల్లో సూర్యుడి తీక్షణతను బట్టి ఆ పేర్లు వచ్చాయని చెబుతారు.

భూమి నుంచి 14.98 కోట్ల కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉన్న సూర్యుని కిరణాల ప్రయాణ వేగం ఒక సెకనుకు 3 లక్షల కిలోమీటర్లు. అవి భూమిని చేరడానికి పట్టే కాలాన్ని 8 నిమిషాలుగా అంచనా కట్టారు ఖగోళ శాస్త్రవేత్తలు. పురాణ కథనం ప్రకారం

బాల్యంలో హనుమంతుడు సూర్యుడిని ఎర్రమి తినేపండు అనుకుని తిందామనే ఉద్దేశంతో అక్కడికి ఎగిరి వెళ్లాడట. అందుకోసం హనుమ వెళ్లిన దూరాన్ని *'యుగ సహస్ర యోజన పరాభాను'* అని తులసీదాస్‌ హనుమాన్‌ చాలీసాలో చెబుతారు.

దీన్ని లెక్క కడితే *'యుగం.. 12000 ఏళ్లు , సహస్రం 1000 , యోజనం 8 మైళ్లు , మైలు 1.6 కిలోమీటర్లు కలిపి దాదాపు 15 కోట్ల కిలోమీటర్లు.* ఇది ఖగోళ శాస్త్రవేత్తలు చెబుతున్న 14.98 కోట్ల కిలోమీటర్లకు దాదాపు సరిపోతుంది. సూర్యకాంతి ఏడు వర్ణాల కలయిక అని వైజ్ఞానికులు చెబుతుంటే

ఆయన ఏడు గుర్రాలున్న రథం మీద లోక సంచారం చేస్తాడని వేదవాజ్మయం చెబుతోంది.

ఆ ఏడు గుర్రాల పేర్లు

1. గాయత్రి ,

2. త్రిష్ణుప్పు ,

3. అనుష్టుప్పు ,

4. జగతి ,

5. పంక్తి ,

6. బృహతి ,

7. ఉష్ణిక్కు

వీటి రూపాలు సప్త వర్ణాలకు సరి పోలుతాయి.

రామ రావణ యుద్ధం సమయంలో అలసిపోయిన శ్రీరాముడికి అగస్త్య మహాముని *'ఆదిత్య హృదయం'* ఉపదేశించినట్లు రామాయణంలో ఉంది.

ఇందులో 30 శ్లోకాలున్నాయి. వీటి స్మరణ వల్ల శారీరక , మానసిక ఆరోగ్యం బాగుంటుందని చెబుతారు.

సూర్యుడి రథానికి ఉన్న ఇరుసు పగలు , రాత్రికి ప్రతీక అని , చక్రాలకున్న ఆరు ఆకులు రుతువులకు , ధ్వజం ధర్మానికి ప్రతీకలని పురాణాల్లో ఉంది.

అందుకే సూర్యుడి జన్మదినాన్ని ఆయన పేరుతో కాకుండా రథ సప్తమి అని పిలుస్తారు.

ఈ రోజునుండి ఆదిత్యుని శక్తి భూమికి పుష్కలంగా లభిస్తుంది. సర్వదేవతామయుడైన ఆదిత్యుని ఆరాధించడం చేత తేజస్సు , ఐశ్వర్యం , ఆరోగ్యం సమృద్ధిగా లభిస్తాయి.

ఈ రోజు సూర్యోదయ స్నానంతో సప్త జన్మల పాపాలు నశించి , రోగము , శోకము వంటి ఇబ్బందులు తొలగుతాయి.

ఈ రోజున స్నానం చేసేటప్పుడు సూర్యనారాయణుని మనసారా ధ్యానించి తలపై జిల్లేడాకులు , రేగాకులు పెట్టుకొని స్నానం చేయాలి అని ధర్మశాస్త్రం చెబుతుంది. జిల్లేడు ఆకునకు అర్కపత్రమని పేరు. సూర్యునికి "అర్కః" అని పేరు. అందువలన సూర్యునికి జిల్లేడు అంటే ఎంతో ఇష్టం. ఏడు జిల్లేడు ఆకులు సప్తాశ్వములకు చిహ్నం మాత్రమే గాక , ఏడు జన్మల్లో చేసిన పాపములను , ఏడు రకములైన వ్యాధులను నశింపజేస్తాయి. ఈ రోజు ఉపవాసముండి సూర్యసంబంధమగు రథోత్సవాది కార్యక్రమములలో కాలక్షేపం చేయాలి. ఇట్లు రథసప్తమీ వ్రతముచే సూర్యభగవానుని అనుగ్రహముచే ఆయురారోగ్యాది సకల సంపదలు పొందుతారని పురాణప్రబోధము.

ఈ రోజున స్నానం చేసేటప్పుడు చదువ వలసిన శ్లోకాలు

నమస్తే రుద్ర రూపాయ రసానాం పతయే నమః !

అరుణాయ నమస్తేస్తు హరివాస నమోస్తుతే !!

యద్యజ్జన్మ కృతం పాపం మయా జన్మసు సప్తసు !

తన్మే రోగంచ శోకంచ మాకరీ హంతు సప్తమీ !!

ఏతజ్జన్మ కృతం పాపం యజ్జన్మాంత రార్జితమ్ !

మనో వాక్కాయజం యచ్చ జ్ఞాతాజ్ఞాతే చ యే పునః !!

ఇతి సప్త విధం పాపం స్నానాన్మే సప్త సప్తికే !

సప్త వ్యాధి సమాయుక్తం హరమాకరి సప్తమీ !!

పూజ విదానం:-

చందనంతో అష్టదళ పద్మాన్ని లిఖించి , ఒక్కొక్క దళం చొప్పున రవి , భాను , వివస్వత , భాస్కర , సవిత , అర్క , సహస్రకిరణ , సర్వాత్మక - అనే నామాలు గల సూర్యుణ్ణి భావించి పూజించాలి. ఎర్ర చందనం , ఎర్రని పువ్వులతో సూర్యుని అర్చించడం విశిష్టమైనది.

ఆవు పేడతో చేసిన పిడకలను కాల్చి ఈ వేడిలో క్షీరాన్నాన్ని వండి సూర్యునికి నివేదించాలి. ఆ క్షీరాన్నాన్ని చెరుకు ముక్కలతో కలుపుతూ ఉండాలి. దానిని చిక్కుడు ఆకులలో ఉంచి నివేదిస్తారు. చిక్కుడు , జిల్లేడు , రేగు - పత్రాలలో సౌరశక్తి విశేషంగా నిక్షిప్తమై ఉంటుంది.

జిల్లేడు , రేగు , దూర్వాలు , ఆక్షతలు , చందనాలు కలిపిన నీటితోగాని , పాలతో గాని , రాగిపాత్ర ద్వారా అర్ఘ్యమివ్వడం మంచిది.

మనం చేసే పూజలు , వ్రతాలు అన్ని పుణ్యసంపాదన కొరకే. శివ కేశవులకు ఇరువురికి మాఘమాసం ప్రీతికరమైనది.

ఈ నాటి నుండి వేసవి ప్రారంభమైనట్లే !

ఆరోగ్యం భాస్కరాదిచ్చేత్ - ఆరోగ్య ప్రదాతగా శ్రీ సూర్యదేవుని చెప్తారు. ఈ మహా పర్వదినాన ఆ సూర్య భగవానుని భక్తీ శ్రద్ధ లతో పూజించి పూర్తి ఆరోగ్యాన్ని , ఐశ్వర్యాన్ని పొందుదాం.

చదుకొవలిసిన స్తోత్రాలు

ఆదిత్యహృదయం
సూర్య స్తోత్రం
నవగ్రహ ధ్యానశ్లోకమ్
సూర్య కవచం
సూర్యమండల స్తోత్రం
సూర్యాష్టకం
ఆదిత్య కవచం
శ్రీ సూర్య అష్టోత్తరశతనామ స్తోత్రం
సూర్య ద్వాదశ నామాలు

తప్పక పారాయణ చేయడం సకల శ్రేయోదయకమని గురు వాక్యం.

మాఘ శుద్ద షష్టి నాడు నూరిన నువ్వుల ముద్దతో శరీరానికి నలుగు పెట్టుకుని అందుబాటులో ఉన్న నది , చెరువు దగ్గర స్నానం చేయాలి. ఈ రోజు అంటే మాఘ శుద్ధ షష్టి రోజున ఉపవాసం ఉండి సూర్య ఆలయానికి వెళ్ళి పూజ చేయాలి. ఆ మర్నాడు అంటే సప్తమి తిధిన సూర్యోదయానికి ముందే మాఘ స్నానం చేయాలి.

సూర్యుడు మకరంలో ఉండగా వచ్చే ఈ దివ్య సప్తమి నాడు సూర్యుని నమస్కరించి పై శ్లోకాలు చదివి స్నానం చేస్తే సమస్త వ్యాధులు , ఇబ్బందులు తొలగుతాయని శాస్త్రవచనం.

1. ఈ జన్మలో చేసిన

2. గత జన్మలో చేసిన

3. మనస్సుతో

4. మాటతో

5. శరీరంతో

6. తెలిసీ

7. తెలియక చేసిన సప్తవిధాలైన పాపాలను పోగొట్టేశక్తి ఈ రథసప్తమికి ఉన్నది.

ఈ రోజున తల్లిదండ్రులు లేని వారు వారికి తర్పణం విడుస్తారు. ఈ రోజు ఆకాశం లో నక్షత్ర కూటమి రధం ఆకారం లో ఉంటుంది.

రోగ నివారణ / సంతాన ప్రాప్తి కోసం - రధ సప్తమి వ్రత విధానం

స్నానాతరం గట్టు దగ్గర పొడి బట్టలు మార్చుకుని పూజ చేయాలి. అష్టదల పద్మం ముగ్గు (బియ్యం పిండి తో ) వేసి అందులో సూర్య నామాలు చెప్తూ 7 రంగులు నింపాలి . అష్ట దళ పద్మ మద్య లో శివ పార్వతులను పెట్టి పక్కనే ఒక కొత్త తెల్లని వస్త్రం పరిచి దానిమీద సూర్యుడు రథాన్ని (7 గుర్రాలు) నడుపుతున్న బంగారు ప్రతిమ లేదా బంగారు రథమును అచ్చు

చేయించి కుంకుమాదులు దీపములతో అలంకరించి అందు ఎర్రని రంగుగల పువ్వులు సూర్యుని ప్రతిమ నుంచి సూర్యుడికి పూజ చేయాలి.

సంకల్పం చెప్పుకోవాలి ఎవరి రోగ నివారణ కోసం చెస్తున్నామొ లేదా ఎవరికీ సంతానం కలగాలని చెస్తునామొ వారి పేరు గోత్రనామలు చెప్పుకొని పూజ చేసి ఈ బంగారు ప్రతిమను ఒక గురువునకు దానం ఇవ్వాలి . తరువాత ప్రతి నెల సప్తమి రోజు సూర్య భగవానుడికి నమస్కరించి సంకల్పం చెప్పుకుని ఉపవాసం ఉండాలి. ఈ సంవత్సర కాలం నియమంగా నిష్టగా ఉండాలి. సూర్య భగవానుడికి అర్ఘ్యం ఇవ్వాలి. ఇలా శక్తి ఆసక్తి కలిగిన వారు చేసినచో వారికి సూర్యభగవానుడి అనుగ్రహం కలుగుతుంది.

సూర్యనారాయణ స్వామి షోడశోపచార పూజా విధానం

ప్రత్యక్ష దైవమైన , శుభకరుడైన సూర్యనారాయణుని యొక్క జయంతిని సూర్యజయంతి లేదా రథసప్తమి పండుగగా మాఘమాస శుద్ధ సప్తమినాడు జరుపుకుంటారు. ఈ సూర్యజయంతి రోజున సూర్యోదయ సమయమందు ఆకాశంలోని గ్రహ నక్షత్ర సన్నివేసం రథం ఆకారంలో ఉండుట చేత ఈ రోజుకి రథసప్తమి అని పేరు వచ్చింది.

జిల్లేడు స్నానం ఏవిధంగా చేయాలి?

ఈ విశేషమైన పుణ్యదనమున అర్కః అను నామము కలిగిన సూర్యనారాయణునికి ప్రీతికరమైన శ్వేత అర్కపత్రముల(తెల్ల జిల్లేడు ఆకుల) కు రంధ్రం చేసి , ఆ రంధ్రంలో రేగిపండు ఉంచి శిరస్సుపై , భుజములపై , హృదయంపై ఉంచి శిరస్నానం చేయవలెను. అదేవిధంగా రంధ్రం చేసిన జిల్లేడు ఆకు మధ్యనుంచి సూర్యుని దర్శనం చేసుకొని నమస్కరించవలెను.

పొంగలి చేయు విధానం

స్త్రీలు ఈ రోజు చిక్కుడు ఆకులు , చిక్కుడు పువ్వులు , చిక్కుడు కాయలతో వివిధ ఫల , పుష్పాలను సేకరించి , సంక్రాంతి గొబ్బెమ్మలు పిడకలుగా అయినవి తెచ్చి పాలదాలిగా తులసికోట వద్ద అమర్చుకొని సూర్యునికి ఎదురుగా ఆవుపాలను పొంగించి, పొంగలి చేయవలెను. తదుపరి సూర్యనారాయణ స్వామి షోడశోపచార పూజ పూర్తి చేసి , పొంగలిని చిక్కుడు ఆకులయందు ఉంచి సూర్యదేవునికి ప్రసాదంగా నివేదించాలి.

ఈ విధంగా సూర్య ఆరాధన చేయుట చేత ఆయురాగ్య ఐశ్వర్యాలతో పాటుగా వంశ వృద్ధి చేకూరుతుంది అని ప్రఘాఢ విశ్వాసం.

శ్రీ పసుపు గణపతి పూజ

శ్లో || శుక్లాంబరధరం విష్ణుం శశివర్ణం చతుర్భుజం

ప్రసన్నవదనం ధ్యాయేత్ సర్వ విఘ్నోపశాంతయే

దీపత్వం బ్రహ్మరూపో సి జ్యోతిషాం ప్రభురవ్యయః

సౌభాగ్యం దేహి పుత్రాంశ్చ సర్వాన్ కామాంశ్చదేహిమే

(దీపము వెలిగించి దీపపు కుందెకు గంధము , కుంకుమబొట్లు పెట్టవలెను.)

శ్లో || అగమార్ధం తు దేవానాం గమనార్ధం తు రక్షసాం

కురుఘంటారవం తత్ర దేవతాహ్వాన లాంఛనమ్

(గంటను మ్రోగించవలెను)

ఆచమనం

ఓం కేశవాయ స్వాహా

ఓం నారాయణాయ స్వాహా

ఓం మాధవాయ స్వాహా

(అని మూడుసార్లు ఆచమనం చేయాలి)

ఓం గోవిందాయ నమః,

విష్ణవే నమః,

మధుసూదనాయ నమః,

త్రివిక్రమాయ నమః,

వామనాయ నమః,

శ్రీధరాయ నమః,

ఋషీకేశాయ నమః,

పద్మనాభాయ నమః,

దామోదరాయ నమః,

సంకర్షణాయ నమః,

వాసుదేవాయ నమః,

ప్రద్యుమ్నాయ నమః,

అనిరుద్దాయ నమః,

పురుషోత్తమాయ నమః,

అధోక్షజాయ నమః,

నారసింహాయ నమః,

అచ్యుతాయ నమః,

జనార్ధనాయ నమః,

ఉపేంద్రాయ నమః,

హరయే నమః,

శ్రీ కృష్ణాయ నమః

యశ్శివో నామరూపాభ్యాం యాదేవీ సర్వమంగళా

తయోః సంస్మరణాత్ పుంసాం సర్వతో జయమంగళమ్ ||

లాభస్తేషాం జయస్తేషాం కుతస్తేషాం పరాభవహః

యేషా మిందీవర శ్యామో హృదయస్థో జనార్థనః

ఆపదా మపహర్తారం దాతారం సర్వసంపదాం

లోకాభిరామం శ్రీరామం భూయో భూయో నమామ్యహమ్ ||

సర్వమంగళ మాంగళ్యే శివే సర్వార్థసాధికే

శరణ్యే త్ర్యంబికే దేవి నారాయణి నమోస్తుతే ||

శ్రీ లక్ష్మీ నారాయణాభ్యాం నమః ఉమామహేశ్వరాభ్యాం నమః

వాణీ హిరణ్యగర్బాభ్యాం నమః శచీపురందరాభ్యం నమః

అరుంధతీ వశిష్ఠాభ్యాం నమః

శ్రీ సీతారామాభ్యాం నమః

నమస్సర్వేభ్యో మహాజనేభ్య నమః

అయం ముహూర్తస్సుముహోర్తస్తు

ఉత్తిష్ఠంతు భూతపిశాచా ఏతే భూమి భారకాః

ఏతేషా మవిరోధేనా బ్రహ్మకర్మ సమారభే ||

(ప్రాణాయామం చేసి అక్షతలు వెనుకకు వేసుకొనవలెను.)

ప్రాణాయామము

(కుడిచేతితో ముక్కు పట్టుకొని యీ మంత్రమును ముమ్మారు చెప్పవలెను)

ఓం భూః ఓం భువః ఓం సువః ఓం మహః ఓం జనః ఓం తపః ఓం సత్యం ఓం తత్సవితుర్వరేణ్యం భర్గో దేవస్య ధీమహి ధియో యోనః ప్రచోదయాత్

ఓం అపోజ్యోతి రసోమృతం బ్రహ్మ భూర్బువస్సువరోమ్

సంకల్పం

ఓం మమోపాత్త దురితక్షయ ద్వారా శ్రీ పరమేశ్వర ప్రీత్యర్ధం శుభే , శోభ్నే , ముహూర్తే , శ్రీ మహావిష్ణో రాజ్ఞాయా ప్రవర్తమానస్య అద్యబ్రహ్మణః ద్వితీయ పరార్ధే , శ్వేత వరాహకల్పే వైవస్వత మన్వంతరే కలియుగే ప్రథమపాదే జంబూద్వీపే భరతవర్షే, భరతఖండే మేరోర్ధక్షిణదిగ్భాగే, శ్రీశైలశ్య ఈశాన్య (మీరు ఉన్న దిక్కును చెప్పండి) ప్రదేశే కృష్ణ / గంగా / గోదావర్యోర్మద్యదేశే (మీరు ఉన్న ఊరికి ఉత్తర దక్షిణములలో ఉన్న నదుల పేర్లు చెప్పండి) అస్మిన్ వర్తమాన వ్యావహారిక చంద్రమాన (ప్రస్తుత సంవత్సరం) సంవత్సరే (ఉత్తర/దక్షిణ) ఆయనే (ప్రస్తుత ఋతువు) ఋతౌ (ప్రస్తుత మాసము) మాసే (ప్రస్తుత పక్షము) పక్షే (ఈరోజు తిథి) తిథౌ (ఈరోజు వారము) వాసరే (ఈ రోజు నక్షత్రము) శుభ నక్షత్రే (ప్రస్తుత యోగము) శుభయోగే , శుభకరణే. ఏవం గుణ విశేషణ విషిష్ఠాయాం , శుభతిథౌ , శ్రీమాన్ (మీ గోత్రము) గోత్రస్య (మీ పూర్తి పేరు) నామధేయస్య, ధర్మపత్నీ సమేతస్య అస్మాకం సహకుటుంబానాం క్షేమ , స్థైర్య , ధైర్య , విజయ, అభయ , ఆయురారోగ్య ఐశ్వర్యాభివృద్యర్థం , ధర్మార్ద , కామమోక్ష చతుర్విధ ఫల , పురుషార్ధ సిద్ద్యర్థం , ధన , కనక , వస్తు వాహనాది సమృద్ద్యర్థం , పుత్రపౌత్రాభివృద్ద్యర్ధం , సర్వాపదా నివారణార్ధం , సకల కార్యవిఘ్ననివారణార్ధం , సత్సంతాన సిధ్యర్ధం , పుత్రపుత్రికానాం సర్వతో ముఖాభివృద్యర్దం , ఇష్టకామ్యార్ధ సిద్ధ్యర్ధం , శ్రీమత్ క్షీరాబ్దిశయన దేవతా ముద్దిశ్య శ్రీ క్షీరాబ్ధిశయన దేవతా ప్రీత్యర్ధం యావద్బక్తి ధ్యాన , వాహనాది షోడశోపచార పూజాం కరిష్యే

(అక్షతలు నీళ్ళతో పళ్ళెములో వదలవలెను.)

తదంగత్వేన కలశారాధనం కరిష్యే

కలశారాధనం

శ్లో || కలశస్యముఖే విష్ణుః కంఠేరుద్ర స్సమాశ్రితః

మూలే తత్రోస్థితోబ్రహ్మా మధ్యేమాతృగణా స్మృతాః

కుక్షౌ తు సాగరా స్సర్వే సప్తద్వీపా వసుంధరా

ఋగ్వేదోథ యజుర్వేద స్సామవేదోహ్యథర్వణః

అంగైశ్చ సహితాస్సర్వే కలశాంబు సమాశ్రితాః

(కలశపాత్రకు గంధము,కుంకుమబొట్లు పెట్టి పుష్పాక్షతలతో అలంకరింపవలెను. కలశపాత్రపై కుడి అరచేయినుంచి ఈ క్రింది మంత్రము చదువవలెను.)

శ్లో || గంగేచ యమునే చైవ గోదావరి సరస్వతి

నర్మదే సింధు కావేరి జలేస్మిన్ సన్నిధిం కురు

ఆయాంతు దేవపూజార్థం – మమ దురితక్షయకారకాః

కలశోదకేన పూజా ద్రవ్యాణి దైవమాత్మానంచ సంప్రోక్ష్య

(కలశములోని జలమును పుష్పముతో దేవునిపైనా పూజాద్రవ్యములపైన , తమపైన జల్లుకొనవలెను. తదుపరి పసుపు వినాయకునిపై జలము జల్లుతూ ఈ క్రింది మంత్రము చదువవలెను.)

మం || ఓం గణానాంత్వ గణపతి హవామహే కవింకవీనాముపమశ్రస్తవం

జ్యేష్ఠరాజం బ్రహ్మణాం బ్రహ్మణస్పత అనశ్శృణ్వన్నూతిభి స్సీదసాదనమ్

శ్రీ మహాగణాధిపతయే నమః ధ్యాయామి , ఆవాహయామి , నవరత్న ఖచిత సింహాసనం సమర్పయామి

(అక్షతలు వేయవలెను)

శ్రీ మహాగణాధిపతయే నమః పాదయోః పాద్యం సమర్పయామి

(నీళ్ళు చల్లవలెను)

శ్రీ మహాగణాధిపతయే నమః హస్తయోః ఆర్ఘ్యం సమర్పయామి

(నీళ్ళు చల్లవలెను)

ముఖే శుద్దాచమనీయం సమర్పయామి శుద్దోదకస్నానం సమర్పయామి

(నీళ్ళు చల్లవలెను)

శ్రీ మహాగణాధిపతయే నమః వస్త్రయుగ్మం సమర్పయామి

(అక్షతలు చల్లవలెను)

శ్రీ మహాగణాధిపతయే నమః దివ్య శ్రీ చందనం సమర్పయామి

(గంధం చల్లవలెను)

శ్రీ మహాగణాధిపతయే నమః అక్షతాన్ సమర్పయామి

(అక్షతలు చల్లవలెను)

ఓం సుముఖాయ నమః,

ఏకదంతాయ నమః,

కపిలాయ నమః,

గజకర్ణికాయ నమః,

లంబోదరాయ నమః,

వికటాయ నమః,

విఘ్నరాజాయ నమః,

గణాధిపాయ నమః,

ధూమకేతవే నమః,

గణాధ్యక్షాయ నమః,

ఫాలచంద్రాయ నమః,

గజాననాయ నమః,

వక్రతుండాయ నమః,

శూర్పకర్ణాయ నమః,

హేరంబాయ నమః,

స్కందపూర్వజాయ నమః,

ఓం సర్వసిద్ది ప్రదాయకాయ నమః,

మహాగణాదిపతియే నమః

నానావిధ పరిమళ పత్ర పుష్పపూజాం సమర్పయామి.

మహాగణాధిపత్యేనమః ధూపమాఘ్రాపయామి

(అగరవత్తుల ధుపం చూపించవలెను.)

ఓం భూర్బువస్సువః ఓం తత్సవితుర్వరేణ్యం భర్గోదేవస్య ధీమహి ధియో యోనః ప్రచోదయాత్

సత్యంత్వర్తేన పరిషించామి అమృతమస్తు అమృతోపస్తరణమసి శ్రీ మహాగణాధిపతయే నమః గుడోపహారం నివేదయామి.

(బెల్లం ముక్కను నివేదన చేయాలి)

ఓం ప్రాణాయస్వాహా ,

ఓం అపానాయస్వాహా ,

ఓం వ్యానాయ స్వాహా

ఓం ఉదానాయ స్వాహా ,

ఓం సమానాయ స్వాహా , 

మధ్యే మధ్యే పానీయం సమర్పయామి.

(నీరు వదలాలి.)

తాంబూలం సమర్పయామి , నీరాజనం దర్శయామి.

(తాంబూలము నిచ్చి కర్పూరమును వెలిగించి చూపవలెను)

ఓం గణానాంత్వ గణపతిగ్ హవామహే కవింకవీనాముపమశ్రవస్తవం

జ్యేష్ఠరాజం బ్రహ్మణాం బ్రహ్మణస్పత అనశ్శృణ్వన్నూతిభి స్సీదసాదనమ్

శ్రీ మహాగణాదిపతయే నమః సువర్ణ మంత్రపుష్పం సమర్పయామి

ప్రదక్షిణ నమస్కారాన్ సమర్పయామి

అనయా మయా కృత యధాశక్తి పూజాయచ శ్రీ మహాగణాధిపతిః 

సుప్రీతః సుప్రసన్నో వరదో భవతు

(అనుకొని నమస్కరించుకొని, దేవుని వద్ద గల అక్షతలు ,పుష్పములు శిరస్సున ధరించవలసినది.)

తదుపరి పసుపు గణపతిని కొద్దిగా కదిలించవలెను.

శ్రీ మహాగణాధిపతయే నమః యధాస్థానం ముద్వాసయామి.

(శ్రీ మహాగణపతి పూజ సమాప్తం.)

ప్రాణప్రతిష్ఠపన

అసునీతే పునర్స్మాసుచక్షుఃపునః ప్రాణమిహనో దేహిభోగం జ్యోక్పశ్యేమ సూర్యముచ్చరంత మనమతే మృడయానః స్వస్తి అమృతంవైప్రాణాః అమృతమాపః ప్రాణానేవ యధాస్థానముపహ్వయతే ఉపహితో భవ, స్థాపితోభవ, సుప్రసన్నోభవ, అవకుంఠితోభవ ప్రసీద ప్రసీద ప్రీతిగృహాణ యత్కించిత్ నివేదితం మయా|| తదంగ ధ్యానావాహనాది షోడశోపచారపూజాంకరిష్యే || అధ ధ్యానం.

రథసప్తమి – సూర్య నారాయణ స్వామి షోడశోపచార పూజ

ధ్యానం

ఓ భాస్కరా ! దివాకరా ! ఆదిత్యా ! మార్తాండా ! గ్రహాధిపాఅపారనిధే ! జగద్రక్షకా ! భూతభవనా ! భూతేశా ! భాస్కరా ! ఆర్తత్రాణ పరాయణా హరా ! అంచిత్యా విశ్వసంచారా ! హేవిష్ణో ! ఆదిభూతేశా ! ఆదిమధ్యాస్త భాస్కరా ! ఓ జగత్ప్రతే ! భక్తి లేకున్నను, క్రియాశూన్యమయినను, నేను చేసిన అర్చనకు నీ సంపూర్ణ కటాక్షమును చూపుము.

(పుష్పము చేతపట్టుకొని)

ఆవాహనం

ఓం ఆదిత్యాయ నమః ఆవాహయామి

ఆసనం

ఓం ఆదిత్యాయ నమః పుష్పం సమర్పయామి

(అక్షతలు వేయవలెను.)

పాద్యం

ఓం ఆదిత్యాయ నమః పాద్యం సమర్పయామి.

(ఉదకమును విడవవలెను.)

అర్ఘ్యం

ఓం ఆదిత్యాయ నమః అర్ఘ్యం సమర్పయామి.

(నీరు చల్లవలెను.)

ఆచమనం

ఓం ఆదిత్యాయ నమః ఆచమనీయం సమర్పయామి.

(ఉదకమును విడువవలెను.)

స్నానం

ఓం ఆదిత్యాయ నమః శుద్ధోదకస్నానం సమర్పయామి.

(నీరు చల్లవలెను.)

పంచామృతస్నానం

ఓం ఆదిత్యాయ నమః క్షీరేణ స్నాపయామి .

(స్వామికి పాలతో స్నానము చేయవలెను)

ఓం ఆదిత్యాయ నమః దధ్యా స్నాపయామి .

(స్వామికి పెరుగుతో స్నానము చేయవలెను)

ఓం ఆదిత్యాయ నమః అజ్యేన్న స్నాపయామి.

(స్వామికి నెయ్యితో స్నానము చేయవలెను)

ఓం ఆదిత్యాయ నమః / మధునా స్నాపయామి

(స్వామికి తేనెతో స్నానము చేయవలెను)

ఓం ఆదిత్యాయ నమః ! శర్కరాన్ స్నపయామి.

(స్వామికి పంచదారతో స్నానము చేయవలెను)

ఓం ఆదిత్యాయ నమః – ఫలోదకేన స్నాపయామి

(స్వామికి కొబ్బరినీళ్ళుతో స్నానము చేయవలెను)

ఓం ఆదిత్యాయ నమః – శుద్ధోదకస్నానం సమర్పయామి.

(స్వామికి నీళ్ళుతో స్నానము చేయవలెను)

వస్త్రం

ఓం ఆదిత్యాయ నమః – వస్త్రయుగ్మం సమర్పయామి.

యజ్ఞోపవీతం

ఓం ఆదిత్యాయ నమః యజ్ఞోపవీతం సమర్పయామి.

గంధం

ఓం ఆదిత్యాయ నమః గంధం విలేపయామి.

(గంధం చల్లవలెను.)

అక్షతలు

ఓం ఆదిత్యాయ నమః అక్షతాన్ సమర్పయామి.

(అక్షతలు సమర్పించవలెను)

అథాంగపూజ

ఓం ఆదిత్యాయ నమః – పాదౌ పూజయామి.

ఓం ఆదిత్యాయ నమః – జంఘే పూజయామి.

ఓం ఆదిత్యాయ నమః – జానునీ పూజయామి.

ఓం ఆదిత్యాయ నమః – ఊరుం పూజయామి.

ఓం ఆదిత్యాయ నమః – గుహ్యం పూజయామి.

ఓం ఆదిత్యాయ నమః – కటిం పూజయామి.

ఓం ఆదిత్యాయ నమః – నాభిం పూజయామి.

ఓం ఆదిత్యాయ నమః – ఉదరం పూజయామి.

ఓం ఆదిత్యాయ నమః – హృదయం పూజయామి.

ఓం ఆదిత్యాయ నమః – హస్తౌ పూజయామి.

ఓం ఆదిత్యాయ నమః – భుజౌ పూజయామి.

ఓం ఆదిత్యాయ నమః – కంఠం పూజయామి.

ఓం ఆదిత్యాయ నమః – ముఖం పూజయామి.

ఓం ఆదిత్యాయ నమః – నేత్రాణి పూజయామి.

ఓం ఆదిత్యాయ నమః – లలాటం పూజయామి.

ఓం ఆదిత్యాయ నమః – శిరః పూజయామి.

ఓం ఆదిత్యాయ నమః – మౌళీం పూజయామి.

ఓం ఆదిత్యాయ నమః – సర్వాణ్యంగాని పూజయామి.

ఓం ఆదిత్యాయ నమః – అథాంగ పూజయామి.

ధూపం

ఓం ఆదిత్యాయ నమః – ధూపమాఘ్రాపయామి.

(ఎడమచేతితో గంటను వాయించవలెను)

దీపం

ఓం ఆదిత్యాయ నమః దీపం దర్శయామి.

(ఎడమచేతితో గంటను వాయించవలెను)

నైవేద్యం

(మహా నైవేద్యం కొరకు ఉంచిన పదార్ధముల చుట్టూ నీరు చిలకరించుచూ.)

ఓం భూర్భువ స్సువః , ఓం త తసవితు ర్వరేణ్యం భర్గో దేవస్య ధీమహి , ధియో యోనః ప్రచోదయాత్ , సత్యం త్వర్తేన పరిషించామి , అమృతమస్తు , అమృతోపస్తరణ మసి

(మహా నైవేద్య పదార్ధముల పై కొంచెం నీరు చిలకరించి కుడిచేతితో సమర్పించాలి.)

(ఎడమచేతితో గంటను వాయించవలెను)

ఓం ప్రాణాయస్వాహా – ఓం అపానాయ స్వాహా ,

ఓం వ్యానాయ స్వాహా ఓం ఉదనాయ స్వాహా

ఓం సమనాయ స్వాహా ఓం బ్రహ్మణే స్వాహా.

తత్పురుషాయ విద్మహే మహాదేవాయ ధీమహి తన్నో రుద్రఃప్రచోదయాత్

మధ్యే మధ్యే పానీయం సమర్పయామి.

అమృతాభిధానమపి – ఉత్తరాపోశనం సమర్పయామి

హస్తౌ పక్షాళయామి – పాదౌ ప్రక్షాళయామి – శుద్దాచమనీయం సమర్పయామి.

తాంబూలం

తాంబూలం చర్వణానంతరం శుద్ధాచమనీయం సమర్పయామి.

ఓం ఆదిత్యాయ నమః తాంబూలం సమర్పయామి.

నీరాజనం

(ఎడమచేతితో గంటను వాయించుచూ కుడిచేతితో హారతి నీయవలెను)

ఓం ఆదిత్యాయ నమః నీరాజనం సమర్పయామి.

అనంతరం ఆచమనీయం సమర్పయామి.

ఆత్మప్రదక్షిణ

(కుడివైపుగా 3 సార్లు ఆత్మప్రదక్షిణం చేయవలెను)

యానికానిచ పాపాని జన్మాంతరకృతాని చ,

తాని తాని ప్రణశ్యంతి ప్రదక్షిణ పదేపదే.

పాపోహం పాపకర్మాహం పాపాత్మ పాపసంభవః ,

త్రాహి మాం కృపయా దేవ శరణా గతవత్సల.

శ్రీ ఆదిత్యాయ నమః ఆత్మప్రదక్షిణ నమస్కారాన్ సమర్పయామి.

అర్పణం

శ్లో // యస్యస్మృత్యాచనామోక్త్యా తపః పూజా క్రియాదిషు

న్యూనం సంపూర్ణతాం యాతి సద్యోవందేతమీశ్వరం //

మంత్రహీనం క్రియాహీనమ్ భక్తహీనం మహేశ్వర

యత్పూజితం మయాదేవ పరిపూర్ణం తదస్తుతే //

సుప్రీత స్సుప్రసన్నో వరదోభవతు

శ్రీ ఆదిత్యాయ ప్రసాదం శిరసా గృహ్ణామి //

(పుష్పాదులు శిరస్సున ధరించవలెను.)

తీర్థస్వీకరణం

శ్లో // అకాలమృత్యుహరణం – సర్వవ్యాధి నివారణం

సమస్త పాపక్షయకరం – ఆదిత్యాయ పాదోదకం పావనం శుభం //

(అనుచు స్వామి పాద తీర్థమును పుచ్చుకొనవలెను.)

శుభం భూయాత్ 

పూజా విధానము సంపూర్ణం

రథసప్తమీ వ్రతకథ

యధిష్ఠిరుడు కృష్ణుని అడిగెను.

” ఓ కృష్ణా ! రధసప్తమినాడు జేయవలసిన విధివిధానము ననుసరించి, భూలోకమున మనుష్యుడు చక్రవర్తి కాగలడని నీవు చెప్పియుంటివి. అట్లు యెవ్వరికైననూ ప్రాప్తించినదా ? ” అనాగా, కృష్ణుడిట్లు జవాబిచ్చెను.

కాంభోజదేశమున యశోవర్తియను చక్రవర్తి యుండెను. ఆయన వృద్ధాప్యమున ఆయన కుమారులందరు సర్వరోగముల చేత బాధపడుచున్న వారైరి అట్టి కర్మపరిపాకముయెందు వలన గల్గెనోతెలుపవలసినదని ఒకానొక బ్రాహ్మణ శ్రేష్ఠుని అడిగెను. అట్లడిగిన రాజుతో ” ఓరాజా ! వీరు వీరి పూర్వజన్మలో వైశ్యకులమున జన్మించ మిక్కిలి లోభులైయుండిరి. అందుచేత వీరిట్టి రోవములకు గురికావలసిన వారైరి వారి రోగనివారణకు రధసప్తమి రోజున జరుగు కార్యక్రమమును చూడవలెను. అ విధముగా నావ్రతము చూచినంత మాత్రమున దాని మాహాత్మ్యముచేవారి పాపములు పోవును. కాన, వ్యాదితో బాధపడువారిని గొని వచ్చి ఆ వ్రతవైభవము వారికి చూపవలెను. అని బ్రాహ్మణుడు చెప్పగా , రాజు అయ్యా! ఆ వ్రతమెట్లు చేయవలెనో దాని విధివిధానమును తెలుపు” డని ప్రార్ధించెను.

అందులకా బ్రాహ్మణుడు ‘ ఓరాజా ! ఏ వ్రతము చూచినంత మాత్రమున జడత్వము నశించిపోవునో ఆరధసప్తమి’ అని పేరుగల వ్రతము సర్వులూ ఆచరించదగినది ఆ వ్రత ప్రభావమున సకల పాపమూలూ హరించి. చక్రవర్తిత్వము గల్గును. ఆ వ్రతవిధానమును తెలుపుచున్నాను శ్రద్ధగా వినుము.

మాఘమాసమందలి శుక్లపక్షమున వచ్చు షష్ఠి తిధి దినమున గృహన్తు యీ వ్రతమాచరింతునని తలంపవలెను. పవిత్ర జలము గల నదులలోగాని , చెరువునందు గాని , నూతియందుగాని తెల్లని నువ్వులతో విధివిధానముగా స్నానమాచరించవలెను. ఇలవేలుపులకు , కులదేవతలకు, యిష్టదేవతలకు మ్రొక్కి పూజించి అటుపిమ్మట సూర్యదేవాలయమునకు పోయి ఆయనకు నమస్కరించి పుష్పములు , ధూపములు, దీపమును అక్షితలతో శుభప్రాప్తికొరకు పూజించవలెను. పిదప స్వగృహమునకు వచ్చి పంచయజ్ఞము గావించి , అతిధులతో సేవకులతో , బాలకులతో భక్ష్యభోజ్యములు ఆరగించవలెను. ఆదినమున తైలము శరీరమునకు పూసుకొని స్నానము చేయరాదు. ఆరాత్రి వేదపారగులగు విప్రులను పిలిపించి , సూర్యభగవానుని విగ్రహానికి నియమము ప్రకారము పూజించి , సప్తమి తిధి రోజున నిరాహారుడై , భోగములను విసర్జించవలెను. భోజనాలకు పూర్వము ” ఓ జగన్నాధుడా ! నేను చేయబోవు ఈ రథసప్తమీ వ్రతమును నిర్విఘ్నముగా పరిసమాప్తి చేయవలసిందిగా వేడుచున్నాను ” అని వుచ్చరించుచు , తన చేతిలో గల జలమును నీటిలో విడవవలెను. అట్లు నీటిని విడిచిపెట్టి బ్రాహ్మణులు , తాను , గృహమున నేలపైనా రాతి శయనించి జితేంద్రియుడై ఉండి , ఉదయమున లేచి నిత్యకృత్యములాచరించి శుచియై ఉండవవలెను. ఒక దివ్యమైన సూర్యర్ధాన్ని దివ్యమాలికల్తోను , చిరుగంటలతోను , సర్వోపచారాలతోను తయారు చేసి సర్వాంగములును రత్నాలు , మణులుతో అలంకరించవలెను. బంగారుతోగాని , వెండితోగాని , గుర్రాలను , రధసారధినీ , రధమునూ తయారు చేసి మధ్యాహ్నవేళ స్నానాదికములచు నిర్విర్తించుకొనవలెను. వదరబోతులను, పాషండులను , దుష్టులను విడిచిపెట్టి – ప్రాజ్ఞులు సౌరసూక్తపారాయణ చేయుచుండగా నిజగృహము చేరవలెను.

పిమ్మట తననిత్యకృత్యములను పూర్తి చేసుకొని స్వస్తి బ్రాహ్మణ వాచకములతో వస్త్రమండప మధ్యభాగమున రధమును స్థాపించవలెను. కుంకుమతోను , సుగంధద్రవ్యములతోను , పుష్పములతోను పూజించి రధమును పుష్పములతోను , దీపములతోను అలంకరించవలెను. అగరుధూపములుంచవలెను. రధమధ్యముననున్న సూర్యుని సర్వ సంపూర్ణముగా అర్చన చేయవలెను. ధనలోభము చేయరాదు. లోభియై ధనమును ఖర్చు చేయుటకు మనస్సంగీకరించనిచో వ్రతము వైఫల్యమును, దానిఅవలన మనస్సు నికలత్వమును పొందును. పిమ్మట రధాన్నీ , రధసారధిని అందుగల సూర్యభగవానునీ పుష్ప , ధూప , గంధ , వస్త్రాలు అలంకారాలు భూషణాలు నానావిధ పంచభక్ష్యాదులు గల నైవేద్యాదులతో పూజించి యీ క్రింది విధముగా దివాకరుని స్తోత్రము చేయవలెను.

ఓ భాస్కరా ! దివాకరా ! ఆదిత్యా ! మార్తాండా ! గ్రహాధిపాఅపారనిధే ! జగద్రక్షకా ! భూతభవనా ! భూతేశా ! భాస్కరా ! ఆర్తత్రాణ పరాయణా హరా ! అంచిత్యా విశ్వసంచారా ! హేవిష్ణో ! ఆదిభూతేశా ! ఆదిమధ్యాస్త భాస్కరా ! ఓ జగత్ప్రతే ! భక్తి లేకున్నను , క్రియాశూన్యమయినను, నేను చేసిన అర్చనకు నీ సంపూర్ణ కటాక్షమును చూపుము ” పై విధముగా మనస్సులో తాను వేడిన కోరికను సఫలీకృతం చేయవలెనని భాస్కరుని ప్రార్దించవలెను. ధనహీనుడయినను, విధిప్రకారము అన్ని కార్యములు చేయవలెను. రధము సారధి , గుర్రములు వివిధరకాల రంగులతో లిఖించిన బొమ్మలు ఏదయిన జిల్లేడుప్రతిమలతో సూర్యభగవానుని శక్తి కొలది పూర్వము చెప్పినట్లు విధివిధానముగా పూజించవలెను. ఆరాత్రి జాగరణ చేసి , పురాణ శ్రావణ మంగళగీతాలతో మంగళవాయుధ్యాలతో పుణ్యకదలను వినవలెను. పిమ్మట రదయాత్రకు బయలెదేరి సూర్య్ని మనస్సున ధ్యానమణేయుచు అర్ధనిమీలిత నేత్రుడై చూడవలెను. ప్రాతఃకాలమున లేచి విమలుడై స్నానకృత్యము నిర్వర్తించుకొని బ్రాహ్మణులకు తృప్తిగా భోజనము పెట్టి , వివిధ రత్నభూషణములతో ధాన్యాదులతో , వస్త్రాలతో తృప్తిపరచవలెను. అట్లు చేసిన అశ్వమేధయాగము చేసిన ఫలము లభించును. అని బ్రహ్మవిధులు చెప్పిరి. పిమ్మట యధాశక్తి దానము నీయవలెను. ఈ రధమును తమ పురోహితులయిన గురుదేవులకు రక్తవస్త్ర యుగళంతో సమర్పించవలెను. ఆవిధంగా చెసినచో యెందుకు జగత్పతిగాకుండును ? కాన , సర్వయత్నముల చేత రధసప్తమి వ్రతమాచరించవలెను దానివల భాస్కరానుగ్రహము గల్గి మహాతేజులు , బలపరాక్రమవంతులు అయి విపుల భోగములననుభవించి రాజ్యమును నిష్కంటకముగా చేసికొందురు. ఈ రధసప్తమి వ్రతమును చేసినచో పుత్రపౌత్రాదులను బడసి చివరగా సూర్యలోకము చేరును , అక్కడ ఒక కల్పకాలము చక్రవర్తి పదవి ననుభవించును.”

కృష్ణుడు చెప్పుచున్నాడు

ఈ విధంగా ఆ ద్విజోత్తముడు సర్వవిషయములను చెప్పి తన దారిని తాను పోయెను. రాజు ఆ బ్రాహ్మణ శ్రేష్ఠుడుపదేశించినరీతిగా ఆచరించి సమస్తసౌఖ్యముల ననుభవించెను. ఈ విధముగా ఆ రాజపుత్రులు చక్రవర్తిత్వమును పొందిరి. ఈ కధను భక్తితో యెవరు విందురో వారికి భానుడు సంతసించి మంచి ధనధాన్య సంపదనిచ్చును ఈ విధముగా బంగారుతో చేయబడిన సారధి గుర్రాలతో గూడుకొనిన శ్రేష్ఠరధమును మాఘమాస సప్తమిరోజున యెవరు దానము చేయ్దురో వారు చక్రవర్తిత్వమును పొందగలరు.

ఇతి రధసప్తమీ వ్రతకధ సంపూర్ణం

ఆదిత్యహృదయం
సూర్య స్తోత్రం
నవగ్రహ ధ్యానశ్లోకమ్
సూర్య కవచం
సూర్యమండల స్తోత్రం
సూర్యాష్టకం
ఆదిత్య కవచం
శ్రీ సూర్య అష్టోత్తరశతనామ స్తోత్రం
సూర్య ద్వాదశ నామాలు

Gotras and Pravaras - గోత్రాలు మరియు వాటి ప్రవరలు

 1.భరద్వాజ : ఆంగీరస, భార్హస్పత్స్య, భరద్వాజ త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత భారద్వజాస గోత్రస్య

2.వాథూలస : భార్గవ, వైతాహవ్య, శావేదస త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత వాథూలస గోత్రస్య

3.శ్రీవస్త లేక శ్రీవత్స : భార్గవ, చ్యవన, ఆప్నవాన, ఆర్వ, జామదఘ్నేయ పంచా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత శ్రీవత్సస గోత్రస్య

4.శ్యాలంకాయన : విశ్వామిత్ర, ఆఘమర్షన, దేవరత త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత శ్యాలంకాయనస గొత్రస్య

5. షతమర్షన: ఆంగిరస, ఫౌరుకుత్స, త్రాసతస్య త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత షతమర్షనస గోత్రస్య

6. ఆత్రేయ: ఆత్రేయ, ఆర్చనాస, శ్యావాస్వ త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత ఆత్రేయ గోత్రస్య

7. కౌషిక: విశ్వామిత్ర, ఆఘమర్షన, కౌసిక త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత కౌషిక గొత్రస్య

8. ఖలబొధన/ఖలభవస (రెండు రకాలు)

A. ఖలబొధన: విశ్వామిత్ర, ఆగమర్షన, ఖలబొధన త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత ఖలబొధన గోత్రస్య

B. ఖలభవస: విశ్వామిత్ర, ఆగమర్షన, ఖలభవస త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత ఖలభవస గొత్రస్య

9. విశ్వామిత్ర: విశ్వామిత్ర, దేవరత, ఔతల త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత విశ్వామిత్ర గోత్రస్య

10. కౌండిన్య: వాసిష్త, మైత్రావరుణ, ఖౌందిన్యస త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత కౌండిన్యస గోత్రస్య

11. హరితస: ఆంగిరస, అంబరిష, యువనశ్వ, త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత హరితస గోత్రస్య

12. గౌతమస : ఆంగిరస, ఆయస్య, ఆఔశిద్యస, కాక్షివత, వమదెవ, గ్రిహదుగ్ద, గౌతమస – సప్తా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత గౌతమస గోత్రస్య

13.ఔద్గల్య (మూడు రకాలు)

A. ఆంగిరస, భర్మ్యశ్వ, ఔద్గల్య త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత ఔద్గల్య గోత్రస్య

B. తర్క్ష్య, భార్మ్యశ్వ, మౌద్గల్య త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత ఔద్గల్య గోత్రస్య

C. ఆంగిరస, ఢవ్య, ఔద్గల్య త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత ఔద్గల్య గోత్రస్య

14. శందిల్య (మూడు రకాలు)

A. కాశ్యప, అవత్సార, దైవల త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత కాశ్యపస గోత్రస్య

B. కాశ్యప, ఆవత్సార, శాందిల్య త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత కాశ్యపస గోత్రస్య

C. కాశ్యప, దైవల, ఆసిత త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత కాశ్యపస గోత్రస్య

15. నైత్రువకాశ్యప: కాశ్యప, ఆవత్సర, నైత్రువ త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత నైత్రువకాశ్యపస గోత్రస్య

16. కౌత్స: ఆంగిరస, మాంధత్ర, కౌత్స త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత కౌత్సస గోత్రస్య

17. కన్వ (రెండు రకాలు)

A. ఆంగిరస, ఆజమీద, కన్వ త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత కన్వస గోత్రస్య

B. ఆంగిరస, కౌర, కన్వ త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత కన్వస గోత్రస్య

18. పరాసర: వాశిష్త, శాక్త్య, పరాసర త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత పరాసరస గోత్రస్య

19. అగస్త్య: అగస్త్య, తర్ధచ్యుత, శౌమవహ త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత అగస్త్యస గోత్రస్య

20. ఘర్గి (రెండు రకాలు)

A. ఆంగిరస, బర్హస్పత్య, భారద్వజ, ఉపాధ్యయ త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత ఆంగిరసస గోత్రస్య

B. ఆంగిరస, శైన్య, గార్గ్య త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత ఆంగిరసస గోత్రస్య

21. బాదరాయణ: ఆంగిరస, ఫార్షదశ్వ, ఋతితర త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత బాదరాయణ గోత్రస్య

22. కశ్యప (మూడు రకాలు)

A. కాశ్యప, ఆవత్సార, దైవల త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత కాశ్యపస గోత్రస్య

B. కాశ్యప, ఆవత్సార, నైత్రువ త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత కాశ్యపస గోత్రస్య

C. కాశ్యప, ఆవత్సార, నైత్రువ, రేభ, రైభ , శాందిల, శాందిల్య సప్తా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత కాశ్య్పస గోత్రస్య

23. సుంక్రితి లేదా శాంక్రిత్య గోథ్ర (రెండు విధాలు)

A. ఆంగిరస, కౌరవిధ, శాంక్రిత్య త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత శాక్రిత్యస/సుంక్రిత్స గోత్రస్య

B. శధ్య ,కౌరవిధ, శాంక్రిత్య త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత శాక్రిత్యస/సుంక్రిత్స గోత్రస్య

24. ఆంగీరస : ఆంగీరస, ఫురుకుత్స్య, ఠ్రాసదస్య త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత ఆంగీరస గోత్రస్య

25. గౌతం/గౌతమస : అంగీరస, ఆయస్య, గౌతమస త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత గౌతమస గోత్రస్య

26. అగ్నివైవశ్వత: ఆంగీరస, భార్హస్పత్స్య, భారద్వాజ, శ్రుక్వ, ఆగ్నివైవశ్వత పంచాఋషేయ ప్రవరాణ్విత అగిన్వైవశ్వత గోత్రస్య

27. శాంఖ్యాయన: విశ్వామిత్ర, ఆఘమర్షన, దేవవ్రథ శాంఖ్యాయన త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత శాంఖ్యాయన గోత్రస్య

28. విశ్వామిత్ర: శ్రౌమిత, ఖామకయన, దేవతరస, దేవరత,పంచా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత విశ్వామిత్ర

29. కపి: ఆంగీరస, అమాహైయ, ఔరుక్షయ, త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత కపిస గోత్రస్య.

30.ఆర్షతేసన : భార్గవ, చ్యవన, ఆప్నవాన, ఆర్షతేసన, అనూప పంచా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత ఆర్షతేసన గోత్రస్య

31. ఆత్రేయస: ఆత్రేయ, ఆర్చనాస, స్యావాస త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత ఆత్రేయస గోత్రస్య

32. భార్గవస: భార్గవ, త్వష్ట, విశ్వరూప త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత భార్గవస గోత్రస్య

33. బైడాస : భార్గవ, చ్యవన, ఆప్నవాన, ఆర్వ, బైడాస పంచా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత బైడాస  గోత్రస్య

34. చికితస : విశ్వామిత్ర, దేవరత, అఘమర్షణ త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత చికితస గోత్రస్య

35. దేవరతస/దైవరతస  : విశ్వామిత్ర, దేవరత, అవుదాలా త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత దేవరతస గోత్రస్య

36.ధన్వంతరి: ఆంగీరస, భార్హస్పత్స్య, ఆవత్సర, నైత్రువ, త్రయా ఋషేయ ప్రవరాణ్విత ధన్వంతరి 

     గోత్రస్య

37.