BHARTRUHARI SATAKA TRISATI - NEETI SATAKAM భర్త్రుహరి శతక త్రిశతి - నీతి శతకం

దిక్కాలాద్యనవచ్ఛిన్నానంతచిన్మాత్రమూర్తయే |

స్వానుభూత్యేకమానాయ నమః శాంతాయ తేజసే || 1౤1 ||

బోద్ధారో మత్సరగ్రస్తాః

ప్రభవః స్మయదూషితాః |

అబోధోపహతాః చాన్యే

జీర్ణం అంగే సుభాషితం || 1౤2 ||

అజ్ఞః సుఖం ఆరాధ్యః

సుఖతరం ఆరాధ్యతే విశేషజ్ఞః |

జ్ఞానలవదుర్విదగ్ధం

బ్రహ్మాపి తం నరం న రంజయతి || 1౤3 ||

ప్రసహ్య మణిం ఉద్ధరేన్మకరవక్త్రదంష్ట్రాంతరాత్

సముద్రం అపి సంతరేత్ప్రచలదూర్మిమాలాకులం |

భుజంగం అపి కోపితం శిరసి పుష్పవద్ధారయేత్

న తు ప్రతినివిష్టమూ//ఋఖజనచిత్తం ఆరాధయేథ్ || 1౤4 ||

లభేత సికతాసు తైలం అపి యత్నతః పీడయన్

పిబేచ్చ మృగతృష్ణికాసు సలిలం పిపాసార్దితః |

క్వచిదపి పర్యటన్శశవిషాణం ఆసాదయేత్

న తు ప్రతినివిష్టమూర్ఖచిత్తం ఆరాధయేథ్ || 1౤5 ||

వ్యాలం బాలమృణాలతంతుభిరసౌ రోద్ధుం సముజ్జృంభతే

ఛేత్తుం వజ్రమణిం శిరీషకుసుమప్రాంతేన సన్నహ్యతి |

మాధుర్యం మధుబిందునా రచయితుం క్షారాముధేరీహతే

నేతుం వాంఛంతి యః ఖలాన్పథి సతాం సూక్తైః సుధాస్యందిభిః || 1౤6 ||

స్వాయత్తం ఏకాంతగుణం విధాత్రా

వినిర్మితం ఛాదనం అజ్ఞతాయాః |

విశేషా//అతః సర్వవిదాం సమాజే

విభూషణం మౌనం అపండితానాం || 1౤7 ||

యదా కించిజ్జ్ఞోఽహం ద్విప ఇవ మదాంధః సమభవం

తదా సర్వజ్ఞోఽస్మీత్యభవదవలిప్తం మమ మనః

యదా కించిత్కించిద్బుధజనసకాశాదవగతం

తదా మూర్ఖోఽస్మీతి జ్వర ఇవ మదో మే వ్యపగతః || 1౤8 ||

కృమికులచిత్తం లాలాక్లిన్నం విగంధిజుగుప్సితం

నిరుపమరసం ప్రీత్యా ఖాదన్నరాస్థి నిరామిషం |

సురపతిం అపి శ్వా పార్శ్వస్థం విలోక్య న శంకతే

న హి గణయతి క్షుద్రో జంతుః పరిగ్రహఫల్గుతాం || 1౤9 ||

శిరః శార్వం స్వర్గాత్పశుపతిశిరస్తః క్షితిధరం

మ్హీధ్రాదుత్తుంగాదవనిం అవనేశ్చాపి జలధిం |

అధోఽధో గంగేయం పదం ఉపగతా స్తోకమ్

అథవావివేకభ్రష్టానాం భవతి వినిపాతః శతముఖః || 1౤10 ||

శక్యో వారయితుం జలేన హుతభుక్చ్ఛత్రేణ సూర్యాతపో

నాగేంద్రో నిశితాగ్కుశేన సమదో దండేన గోగర్దభౌ |

వ్యాధిర్భేషజసంగ్రహైశ్చ వివిధైర్మంత్రప్రయోగైర్విషం

సర్వస్యౌషధం అస్తి శాస్త్రవిహితం మూర్ఖస్య నస్త్యౌషధిం || 1౤11 ||

సాహిత్యసంగీతకలావిహీనః

సాక్షాత్పశుః పుచ్ఛవిషాణహీనః |

తృణం న ఖాదన్నపి జీవమానస్

తద్భాగధేయం పరమం పశూనాం || 1౤12 ||

యేషాం న విద్యా న తపో న దానం

జ్ఞానం న శీలం న గుణో న ధర్మః |

తే మర్త్యలోకే భువి భారభూతా

మనుష్యరూపేణ మృగాశ్చరంతి || 1౤13 ||

వరం పర్వతదుర్గేషు

భ్రాంతం వనచరైః సహ

న మూర్ఖజనసంపర్కః

సురేంద్రభవనేష్వపి || 1౤14 ||

శాస్త్రోపస్కృతశబ్దసుందరగిరః శిష్యప్రదేయాగమా

విఖ్యాతాః కవయో వసంతి విషయే యస్య ప్రభోర్నిర్ధనాః |

తజ్జాడ్యం వసుధాదిపస్య కవయస్త్వర్థం వినాపీశ్వరాః

కుత్స్యాః స్యుః కుపరీక్షకా హి మణయో యైరర్ఘతః పాతితాః || 1౤15 ||

హర్తుర్యాతి న గోచరం కిం అపి శం పుష్ణాతి యత్సర్వదాఽప్య్

అర్థిభ్యః ప్రతిపాద్యమానం అనిశం ప్రాప్నోతి వృద్ధిం పరాం |

కల్పాంతేష్వపి న ప్రయాతి నిధనం విద్యాఖ్యం అంతర్ధనం

యేషాం తాన్ప్రతి మానం ఉజ్ఝత నృపాః కస్తైః సహ స్పర్ధతే || 1౤16 ||

అధిగతపరమార్థాన్పండితాన్మావమంస్థాస్

తృణం ఇవ లఘు లక్ష్మీర్నైవ తాన్సంరుణద్ధి |

అభినవమదలేఖాశ్యామగండస్థలానాం

న భవతి బిసతంతుర్వారణం వారణానాం || 1౤17 ||

అంభోజినీవనవిహారవిలాసం ఏవ

హంసస్య హంతి నితరాం కుపితో విధాతా |

న త్వస్య దుగ్ధజలభేదవిధౌ ప్రసిద్ధాం

వైదగ్ధీకీర్తిం అపహర్తుం అసౌ సమర్థః || 1౤18 ||

కేయూరాణి న భూషయంతి పురుషం హారా న చంద్రోజ్జ్వలా

న స్నానం న విలేపనం న కుసుమం నాలంకృతా మూర్ధజాః |

వాణ్యేకా సమలంకరోతి పురుషం యా సంస్కృతా ధార్యతే

క్షీయంతే ఖలు భూషణాని సతతం వాగ్భూషణం భూషణం || 1౤19 ||

విద్యా నామ నరస్య రూపం అధికం ప్రచ్ఛన్నగుప్తం ధనం

విద్యా భోగకరీ యశఃసుఖకరీ విద్యా గురూణాం గురుః |

విద్యా బంధుజనో విదేశగమనే విద్యా పరా దేవతా

విద్యా రాజసు పూజ్యతే న తు ధనం విద్యావిహీనః పశుః || 1౤20 ||

క్షాంతిశ్చేత్కవచేన కిం కిం అరిభిః క్రోధోఽస్తి చేద్దేహినాం

జ్ఞాతిశ్చేదనలేన కిం యది సుహృద్దివ్యౌషధం కిం ఫలం |

కిం సర్పైర్యది దుర్జనాః కిం ఉ ధనైర్విద్యాఽనవద్యా యది

వ్రీడా చేత్కిం ఉ భూషణైః సుకవితా యద్యస్తి రాజ్యేన కిం || 1౤21 ||

దాక్షిణ్యం స్వజనే దయా పరిజనే శాఠ్యం సదా దుర్జనే

ప్రీతిః సాధుజనే నయో నృపజనే విద్వజ్జనే చార్జవం |

శౌర్యం శత్రుజనే క్షమా గురుజనే కాంతాజనే ధృష్టతా

యే చైవం పురుషాః కలాసు కుశలాస్తేష్వేవ లోకస్థితిః || 1౤22 ||

జాడ్యం ధియో హరతి సించతి వాచి సత్యం

మానోన్నతిం దిశతి పాపం అపాకరోతి |

చేతః ప్రసాదయతి దిక్షు తనోతి కీర్తిం

సత్సంగతిః కథయ కిం న కరోతి పుంసాం || 1౤23 ||

జయంతి తే సుకృతినో

రససిద్ధాః కవీశ్వరాః |

నాస్తి యేషాం యశఃకాయే

జరామరణజం భయం || 1౤24 ||

సూనుః సచ్చరితః సతీ ప్రియతమా స్వామీ ప్రసాదోన్ముఖః

స్నిగ్ధం మిత్రం అవంచకః పరిజనో నిఃక్లేశలేశం మనః |

ఆకారో రుచిరః స్థిరశ్చ విభవో విద్యావదాతం ముఖం

తుష్టే విష్టపకష్టహారిణి హరౌ సంప్రాప్యతే దేహినా || 1౤25 ||

ప్రాణాఘాతాన్నివృత్తిః పరధనహరణే సంయమః సత్యవాక్యం

కాలే శక్త్యా ప్రదానం యువతిజనకథామూకభావః పరేషాం |

తృష్ణాస్రోతో విభంగో గురుషు చ వినయః సర్వభూతానుకంపా

సామాన్యః సర్వశాస్త్రేష్వనుపహతవిధిః శ్రేయసాం ఏష పంథాః || 1౤26 ||

ప్రారభ్యతే న ఖలు విఘ్నభయేన నీచైః

ప్రారభ్య విఘ్నవిహతా విరమంతి మధ్యాః |

విఘ్నైః పునః పునరపి ప్రతిహన్యమానాః

ప్రారబ్ధం ఉత్తమజనా న పరిత్యజంతి || 1౤27 ||

అసంతో నాభ్యర్థ్యాః సుహృదపి న యాచ్యః కృశధనః

ప్రియా న్యాయ్యా వృత్తిర్మలినం అసుభంగేఽప్యసుకరం |

విపద్యుచ్చైః స్థేయం పదం అనువిధేయం చ మహతాం

సతాం కేనోద్దిష్టం విషమం అసిధారావ్రతం ఇదం || 1౤28 ||

క్షుత్క్షామోఽపి జరాకృశోఽపి శిథిలప్రాణోఽపి కష్టాం దశామ్

ఆపన్నోఽపి విపన్నదీధితిరితి ప్రాణేషు నశ్యత్స్వపి |

మత్తేభేంద్రవిభిన్నకుంభపిశితగ్రాసైకబద్ధస్పృహః

కిం జీర్ణం తృణం అత్తి మానమహతాం అగ్రేసరః కేసరీ || 1౤29 ||

స్వల్పస్నాయువసావశేషమలినం నిర్మాంసం అప్యస్థి గోః

శ్వా లబ్ధ్వా పరితోషం ఏతి న తు తత్తస్య క్షుధాశాంతయే |

సింహో జంబుకం అంకం ఆగతం అపి త్యక్త్వా నిహంతి ద్విపం

సర్వః కృచ్ఛ్రగతోఽపి వాంఛంతి జనః సత్త్వానురూపం ఫలం || 1౤30 ||

లాంగూలచాలనం అధశ్చరణావపాతం

భూమౌ నిపత్య వదనోదరదర్శనం చ |

శ్వా పిండదస్య కురుతే గజపుంగవస్తు

ధీరం విలోకయతి చాటుశతైశ్చ భుంక్తే || 1౤31 ||

పరివర్తిని సంసారే

మృతః కో వా న జాయతే |

స జాతో యేన జాతేన

యాతి వంశః సమున్నతిం || 1౤32 ||

కుసుమస్తవకస్యేవ

ద్వయీ వృత్తిర్మనస్వినః |

మూర్ధ్ని వా సర్వలోకస్య

శీర్యతే వన ఏవ వా || 1౤33 ||

సంత్యన్యేఽపి బృహస్పతిప్రభృతయః సంభావితాః పంచషాస్

తాన్ప్రత్యేష విశేషవిక్రమరుచీ రాహుర్న వైరాయతే |

ద్వావేవ గ్రసతే దివాకరనిశాప్రాణేశ్వరౌ భాస్కరౌ

భ్రాతః పర్వణి పశ్య దానవపతిః శీర్షావశేషాకృతిః || 1౤34 ||

వహతి భువనశ్రేణిం శేషః ఫణాఫలకస్థితాం

కమఠపతినా మధ్యేపృష్ఠం సదా స చ ధార్యతే |

తం అపి కురుతే క్రోడాధీనం పయోధిరనాదరాద్

అహహ మహతాం నిఃసీమానశ్చరిత్రవిభూతయః || 1౤35 ||

వరం పక్షచ్ఛేదః సమదమఘవన్ముక్తకులిశప్రహారైర్

ఉద్గచ్ఛద్బహులదహనోద్గారగురుభిః |

తుషారాద్రేః సూనోరహహ పితరి క్లేశవివశే

న చాసౌ సంపాతః పయసి పయసాం పత్యురుచితః || 1౤36 ||

సింహః శిశురపి నిపతతి

మదమలినకపోలభిత్తిషు గజేషు |

ప్రకృతిరియం సత్త్వవతాం

న ఖలు వయస్తేజసో హేతుః || 1౤37 ||

జాతిర్యాతు రసాతలం గుణగణైస్తత్రాప్యధో గమ్యతాం

శీలం శైలతటాత్పతత్వభిజనః సందహ్యతాం వహ్నినా |

శౌర్యే వైరిణి వజ్రం ఆశు నిపతత్వర్థోఽస్తు నః కేవలం

యేనైకేన వినా గుణస్తృణలవప్రాయాః సమస్తా ఇమే || 1౤38 ||

ధనం అర్జయ కాకుత్స్థ

ధనమూలం ఇదం జగత్ |

అంతరం నాభిజానామి

నిర్ధనస్య మృతస్య చ || 1౤39 ||

తానీంద్రియాణ్యవికలాని తదేవ నామ

సా బుద్ధిరప్రతిహతా వచనం తదేవ |

అర్థోష్మణా విరహితః పురుషః క్షణేన

సోఽప్యన్య ఏవ భవతీతి విచిత్రం ఏతథ్ || 1౤40 ||

యస్యాస్తి విత్తం స నరః కులీనః

స పండితః స శ్రుతవాన్గుణజ్ఞః |

స ఏవ వక్తా స చ దర్శనీయః

సర్వే గుణాః కాంచనం ఆశ్రయంతి || 1౤41 ||

దౌర్మంత్ర్యాన్నృపతిర్వినశ్యతి యతిః సంగాత్సుతో లాలనాత్

విప్రోఽనధ్యయనాత్కులం కుతనయాచ్ఛీలం ఖలోపాసనాత్ |

హ్రీర్మద్యాదనవేక్షణాదపి కృషిః స్నేహః ప్రవాసాశ్రయాన్

మైత్రీ చాప్రణయాత్సమృద్ధిరనయాత్త్యాగప్రమాదాద్ధనం || 1౤42 ||

దానం భోగో నాశస్తిస్రో

గతయో భవంతి విత్తస్య |

యో న దదాతి న భుంక్తే

తస్య తృతీయా గతిర్భవతి || 1౤43 ||

మణిః శాణోల్లీఢః సమరవిజయీ హేతిదలితో

మదక్షీణో నాగః శరది సరితః శ్యానపులినాః |

కలాశేషశ్చంద్రః సురతమృదితా బాలవనితా

తన్నిమ్నా శోభంతే గలితవిభవాశ్చార్థిషు నరాః || 1౤44 ||

పరిక్షీణః కశ్చిత్స్పృహయతి యవానాం ప్రసృతయే

స పశ్చాత్సంపూర్ణః కలయతి ధరిత్రీం తృణసమాం |

అతశ్చానైకాంత్యాద్గురులఘుతయాఽర్థేషు ధనినామ్

అవస్థా వస్తూని ప్రథయతి చ సంకోచయతి చ || 1౤45 ||

రాజందుధుక్షసి యది క్షితిధేనుం ఏతాం

తేనాద్య వత్సం ఇవ లోకం అముం పుషాణ

తస్మింశ్చ సమ్యగనిశం పరిపోష్యమాణే

నానాఫలైః ఫలతి కల్పలతేవ భూమిః || 1౤46 ||

సత్యానృతా చ పరుషా ప్రియవాదినీ చ

హింస్రా దయాలురపి చార్థపరా వదాన్యా |

నిత్యవ్యయా ప్రచురనిత్యధనాగమా చ

వారాంగనేవ నృపనీతిరనేకరూపా || 1౤47 ||

ఆజ్ఞా కీర్తిః పాలనం బ్రాహ్మణానాం

దానం భోగో మిత్రసంరక్షణం చ

యేషాం ఏతే షడ్గుణా న ప్రవృత్తాః

కోఽర్థస్తేషాం పార్థివోపాశ్రయేణ || 1౤48 ||

యద్ధాత్రా నిజభాలపట్టలిఖితం స్తోకం మహద్వా ధనం

తత్ప్రాప్నోతి మరుస్థలేఽపి నితరాం మేరౌ తతో నాధికం |

తద్ధీరో భవ విత్తవత్సు కృపణాం వృత్తిం వృథా సా కృథాః

కూపే పశ్య పయోనిధావపి ఘటో గృహ్ణాతి తుల్యం జలం || 1౤49 ||

త్వం ఏవ చాతకాధారోఽ

సీతి కేషాం న గోచరః |

కిం అంభోదవరాస్మాకం

కార్పణ్యోక్తం ప్రతీక్షసే || 1౤50 ||

రే రే చాతక సావధానమనసా మిత్ర క్షణం శ్రూయతామ్

అంభోదా బహవో వసంతి గగనే సర్వేఽపి నైతాదృశాః |

కేచిద్వృష్టిభిరార్ద్రయంతి వసుధాం గర్జంతి కేచిద్వృథా

యం యం పశ్యసి తస్య తస్య పురతో మా బ్రూహి దీనం వచః || 1౤51 ||

అకరుణత్వం అకారణవిగ్రహః

పరధనే పరయోషితి చ స్పృహా |

సుజనబంధుజనేష్వసహిష్ణుతా

ప్రకృతిసిద్ధం ఇదం హి దురాత్మనాం || 1౤52 ||

దుర్జనః పరిహర్తవ్యో

విద్యయాఽలకృతోఽపి సన్ |

మణినా భూషితః సర్పః

కిం అసౌ న భయంకరః || 1౤53 ||

జాడ్యం హ్రీమతి గణ్యతే వ్రతరుచౌ దంభః శుచౌ కైతవం

శూరే నిర్ఘృణతా మునౌ విమతితా దైన్యం ప్రియాలాపిని |

తేజస్విన్యవలిప్తతా ముఖరతా వక్తర్యశక్తిః స్థిరే

తత్కో నామ గుణో భవేత్స గుణినాం యో దుర్జనైర్నాంకితః || 1౤54 ||

లోభశ్చేదగుణేన కిం పిశునతా యద్యస్తి కిం పాతకైః

సత్యం చేత్తపసా చ కిం శుచి మనో యద్యస్తి తీర్థేన కిం |

సౌజన్యం యది కిం గుణైః సుమహిమా యద్యస్తి కిం మండనైః

సద్విద్యా యది కిం ధనైరపయశో యద్యస్తి కిం మృత్యునా || 1౤55 ||

శశీ దివసధూసరో గలితయౌవనా కామినీ

సరో విగతవారిజం ముఖం అనక్షరం స్వాకృతేః |

ప్రభుర్ధనపరాయణః సతతదుర్గతః సజ్జనో

నృపాంగణగతః ఖలో మనసి సప్త శల్యాని మే || 1౤56 ||

న కశ్చిచ్చండకోపానామ్

ఆత్మీయో నామ భూభుజాం |

హోతారం అపి జుహ్వానం

స్పృష్టో వహతి పావకః || 1౤57 ||

మౌనోఉమ్//ఊకః ప్రవచనపటుర్బాటులో జల్పకో వా

ధృష్టః పార్శ్వే వసతి చ సదా దూరతశ్చాప్రగల్భః |

క్షాంత్యా భీరుర్యది న సహతే ప్రాయశో నాభిజాతః

సేవాధర్మః పరమగహనో యోగినాం అప్యగమ్యః || 1౤58 ||

ఉద్భాసితాఖిలఖలస్య విశృంఖలస్య

ప్రాగ్జాతవిస్తృతనిజాధమకర్మవృత్తేః |

దైవాదవాప్తవిభవస్య గుణద్విషోఽస్య

నీచస్య గోచరగతైః సుఖం ఆప్యతే || 1౤59 ||

ఆరంభగుర్వీ క్షయిణీ క్రమేణ

లఘ్వీ పురా వృద్ధిమతీ చ పశ్చాత్ |

దినస్య పూర్వార్ధపరార్ధభిన్నా

ఛాయేవ మైత్రీ ఖలసజ్జనానాం || 1౤60 ||

మృగమీనసజ్జనానాం తృణజలసంతోషవిహితవృత్తీనాం |

లుబ్ధకధీవరపిశునా నిష్కారణవైరిణో జగతి || 1౤61 ||

వాంఛా సజ్జనసంగమే పరగుణే ప్రీతిర్గురౌ నమ్రతా

విద్యాయాం వ్యసనం స్వయోషితి రతిర్లోకాపవాదాద్భయం |

భక్తిః శూలిని శక్తిరాత్మదమనే సంసర్గముక్తిః ఖలే

యేష్వేతే నివసంతి నిర్మలగుణాస్తేభ్యో నరేభ్యో నమః || 1౤62 ||

విపది ధైర్యం అథాభ్యుదయే క్షమా

సదసి వాక్యపటుతా యుధి విక్రమః |

యశసి చాభిరుచిర్వ్యసనం శ్రుతౌ

ప్రకృతిసిద్ధం ఇదం హి మహాత్మనాం || 1౤63 ||

ప్రదానం ప్రచ్ఛన్నం గృహం ఉపగతే సంభ్రమవిధిః

ప్రియం కృత్వా మౌనం సదసి కథనం చాప్యుపకృతేః |

అనుత్సేకో లక్ష్మ్యాం అనభిభవగంధాః పరకథాః

సతాం కేనోద్దిష్టం విషమం అసిధారావ్రతం ఇదం || 1౤64 ||

కరే శ్లాఘ్యస్త్యాగః శిరసి గురుపాదప్రణయితా

ముఖే సత్యా వాణీ విజయి భుజయోర్వీర్యం అతులం |

హృది స్వచ్ఛా వృత్తిః శ్రుతిం అధిగతం చ శ్రవణయోర్

వినాప్యైశ్వర్యేణ ప్రకృతిమహతాం మండనం ఇదం || 1౤65 ||

సంపత్సు మహతాం చిత్తం

భవత్యుత్పలకోఉమ్//అలం |ఆపత్సు చ మహాశైలశిలా

సంఘాతకర్కశం || 1౤66 ||

సంతప్తాయసి సంస్థితస్య పయసో నామాపి న జ్ఞాయతే

ముక్తాకారతయా తదేవ నలినీపత్రస్థితం రాజతే |

స్వాత్యాం సాగరశుక్తిమధ్యపతితం తన్మౌక్తికం జాయతే

ప్రాయేణాధమమధ్యమోత్తమగుణః సంసర్గతో జాయతే || 1౤67 ||

ప్రీణాతి యః సుచరితైః పితరం స పుత్రో

యద్భర్తురేవ హితం ఇచ్ఛతి తత్కలత్రం |

తన్మిత్రం ఆపది సుఖే చ సమక్రియం యద్

ఏతత్త్రయం జగతి పుణ్యకృతో లభంతే || 1౤68 ||

ఏకో దేవః కేశవో వా శివో వా

హ్యేకం మిత్రం భూపతిర్వా యతిర్వా |

ఏకో వాసః పత్తనే వా వనే వా

హ్యేకా భార్యా సుందరీ వా దరీ వా || 1౤69 ||

నమ్రత్వేనోన్నమంతః పరగుణకథనైః స్వాన్గుణాన్ఖ్యాపయంతః

స్వార్థాన్సంపాదయంతో వితతపృథుతరారంభయత్నాః పరార్థే |

క్షాంత్యైవాక్షేపరుక్షాక్షరముఖరముఖాందుర్జనాందూషయంతః

సంతః సాశ్చర్యచర్యా జగతి బహుమతాః కస్య నాభ్యర్చనీయాః || 1౤70 ||

భవంతి నమ్రాస్తరవః ఫలోద్గమైర్

నవాంబుభిర్దూరావలంబినో ఘనాః |

అనుద్ధతాః సత్పురుషాః సమృద్ధిభిః

స్వభావ ఏష పరోపకారిణాం || 1౤71 ||

శ్రోత్రం శ్రుతేనైవ న కుండలేన

దానేన పాణిర్న తు కంకణేన |

విభాతి కాయః కరుణపరాణాం

పరోపకారైర్న తు చందనేన || 1౤72 ||

పాపాన్నివారయతి యోజయతే హితాయ

గుహ్యం నిగూహతి గుణాన్ప్రకటీకరోతి |

ఆపద్గతం చ న జహాతి దదాతి కాలే

సన్మిత్రలక్షణం ఇదం ప్రవదంతి సంతః || 1౤73 ||

పద్మాకరం దినకరో వికచీకరోతి

చమ్ద్ర్ప్వోలాసయతి కైరవచక్రవాలం |

నాభ్యర్థితో జలధరోఽపి జలం దదాతి

సంతః స్వయం పరహితే విహితాభియోగాః || 1౤74 ||

ఏకే సత్పురుషాః పరార్థఘటకాః స్వార్థం పరిత్యజంతి యే

సామాన్యాస్తు పరార్థం ఉద్యమభృతః స్వార్థావిరోధేన యే |

తేఽమీ మానుషరాక్షసాః పరహితం స్వార్థాయ నిఘ్నంతి యే

యే తు ఘ్నంతి నిరర్థకం పరహితం తే కే న జానీమహే || 1౤75 ||

క్షీరేణాత్మగతోదకాయ హి గుణా దత్తా పురా తేఽఖిలా

క్షీరోత్తాపం అవేక్ష్య తేన పయసా స్వాత్మా కృశానౌ హుతః |

గంతుం పావకం ఉన్మనస్తదభవద్దృష్ట్వా తు మిత్రాపదం

యుక్తం తేన జలేన శామ్యతి సతాం మైత్రీ పునస్త్వీదృశీ || 1౤76 ||

ఇతః స్వపితి కేశవః కులం ఇతస్తదీయద్విషామ్

ఇతశ్చ శరణార్థినాం శిఖరిణాం గణాః శేరతే |

ఇతోఽపి బడవానలః సహ సమస్తసంవర్తకై//ఋ

అహో వితతం ఊర్జితం భరసహం సింధోర్వపుః || 1౤77 ||

తృష్ణాం ఛింధి భజ క్షమాం జహి మదం పాపే రతిం మా కృథాః

సత్యం బ్రూహ్యనుయాహి సాధుపదవీం సేవస్వ విద్వజ్జనం |

మాన్యాన్మానయ విద్విషోఽప్యనునయ ప్రఖ్యాపయ ప్రశ్రయం

కీర్తిం పాలయ దుఃఖితే కురు దయాం ఏతత్సతాం చేష్టితం || 1౤78 ||

మనసి వచసి కాయే పుణ్యపీయూషపూర్ణాస్

త్రిభువనం ఉపకారశ్రేణిభిః ప్రీణయంతః |

పరగుణపరమాణూన్పర్వతీకృత్య నిత్యం

నిజహృది వికసంతః సంత సంతః కియంతః || 1౤79 ||

కిం తేన హేమగిరిణా రజతాద్రిణా వా

యత్రాశ్రితాశ్చ తరవస్తరవస్త ఏవ |

మన్యామహే మలయం ఏవ యద్//ఆశ్రయేణ

కంకోలనింబకటుజా అపి చందనాః స్యుః || 1౤80 ||

రత్నైర్మహార్హైస్తుతుషుర్న దేవా

న భేజిరే భీమవిషేణ భీతిం |

సుధాం వినా న పరయుర్విరామం

న నిశ్చితార్థాద్విరమంతి ధీరాః || 1౤81 ||

క్వచిత్పృథ్వీశయ్యః క్వచిదపి చ పరంకశయనః

క్వచిచ్ఛాకాహారః క్వచిదపి చ శాల్యోదనరుచిః |

క్వచిత్కంథాధారీ క్వచిదపి చ దివ్యాంబరధరో

మనస్వీ కార్యార్థీ న గణయతి దుఃఖం న చ సుఖం || 1౤82 ||

ఐశ్వర్యస్య విభూషణం సుజనతా శౌర్యస్య వాక్సంయమో

జ్ఞానస్యోపశమః శ్రుతస్య వినయో విత్తస్య పాత్రే వ్యయః |

అక్రోధస్తపసః క్షమా ప్రభవితుర్ధర్మస్య నిర్వాజతా

సర్వేషాం అపి సర్వకారణం ఇదం శీలం పరం భూషణం || 1౤83 ||

నిందంతు నీతినిపుణా యది వా స్తువంతు

లక్ష్మీః సమావిశతు గచ్ఛతు వా యథేష్ఠం |

అద్యైవ వా మరణం అస్తు యుగాంతరే వా

న్యాయ్యాత్పథః ప్రవిచలంతి పదం న ధీరాః || 1౤84 ||

భగ్నాశస్య కరండపిండితతనోర్మ్లానేంద్రియస్య క్షుధా

కృత్వాఖుర్వివరం స్వయం నిపతితో నక్తం ముఖే భోగినః |

తృప్తస్తత్పిశితేన సత్వరం అసౌ తేనైవ యాతః యథా

లోకాః పశ్యత దైవం ఏవ హి నృణాం వృద్ధౌ క్షయే కారణం || 1౤85 ||

ఆలస్యం హి మనుష్యాణాం

శరీరస్థో మహాన్రిపుః |

నాస్త్యుద్యమసమో బంధుః

కుర్వాణో నావసీదతి || 1౤86 ||

ఛిన్నోఽపి రోహతి తర్క్షీణోఽప్యుపచీయతే పునశ్చంద్రః |

ఇతి విమృశంతః సంతః సంతప్యంతే న దుఃఖేషు || 1౤87 ||

నేతా యస్య బృహస్పతిః ప్రహరణం వజ్రం సురాః సైనికాః

స్వర్గో దుర్గం అనుగ్రహః కిల హరేరైరావతో వారణః |

ఇత్యైశ్వర్యబలాన్వితోఽపి బలభిద్భగ్నః పరైః సంగరే

తద్వ్యక్తం నను దైవం ఏవ శరణం ధిగ్ధిగ్వృథా పౌరుషం || 1౤88 ||

కర్మాయత్తం ఫలం పుంసాం

బుద్ధిః కర్మానుసారిణీ |

తథాపి సుధియా భావ్యం

సువిచార్యైవ కుర్వతా || 1౤89 ||

ఖల్వాతో దివసేశ్వరస్య కిరణైః సంతాడితో మస్తకే

వాంఛందేశం అనాతపం విధివశాత్తాలస్య మూలం గతః |

తత్రాప్యస్య మహాఫలేన పతతా భగ్నం సశబ్దం శిరః

ప్రాయో గచ్ఛతి యత్ర భాగ్యరహితస్తత్రైవ యాంత్యాపదః || 1౤90 ||

రవినిశాకరయోర్గ్రహపీడనం

గజభుజంగమయోరపి బంధనం |

మతిమతాం చ విలోక్య దరిద్రతాం

విధిరహో బలవానితి మే మతిః || 1౤91 ||

సృజతి తావదశేషగుణకరం

పురుషరత్నం అలంకరణం భువః |

తదపి తత్క్షణభంగి కరోతి

చేదహహ కష్టం అపండితతా విధేః || 1౤92 ||

పత్రం నైవ యదా కరీరవిటపే దోషో వసంతస్య కిమ్

నోలూకోఽప్యవ//ఓకతే యది దివా సూర్యస్య కిం దూషణం |

ధారా నైవ పతంతి చాతకముఖే మేఘస్య కిం దూషణమ్

యత్పూర్వం విధినా లలాటలిఖితం తన్మార్జితుం కః క్షమః || 1౤93 ||

నమస్యామో దేవాన్నను హతవిధేస్తేఽపి వశగా

విధిర్వంద్యః సోఽపి ప్రతినియతకర్మైకఫలదః |

ఫలం కర్మాయత్తం యది కిం అమరైః కిం చ విధినా

నమస్తత్కర్మభ్యో విధిరపి న యేభ్యః ప్రభవతి || 1౤94 ||

బ్రహ్మా యేన కులాలవన్నియమితో బ్రహ్మాడభాండోదరే

విష్ణుర్యేన దశావతారగహనే క్షిప్తో మహాసంకటే |

రుద్రో యేన కపాలపాణిపుటకే భిక్షాటనం కారితః

సూర్యో భ్రామ్యతి నిత్యం ఏవ గగనే తస్మై నమః కర్మణే || 1౤95 ||

నైవాకృతిః ఫలతి నైవా కులం న శీలం

విద్యాపి నైవ న చ యత్నకృతాపి సేవా |

భాగ్యాని పూర్వతపసా ఖలు సంచితాని

కాలే ఫలంతి పురుషస్య యథైవ వృక్షాః || 1౤96 ||

వనే రణే శత్రుజలాగ్నిమధ్యే

మహార్ణవే పర్వతమస్తకే వా |

సుప్తం ప్రమత్తం విషమస్థితం వా

రక్షంతి పుణ్యాని పురాకృతాని || 1౤97 ||

యా సాధూంశ్చ ఖలాన్కరోతి విదుషో మూర్ఖాన్హితాంద్వేషిణః

ప్రత్యక్షం కురుతే పరీక్షం అమృతం హాలాహలం తత్క్షణాత్ |

తాం ఆరాధయ సత్క్రియాం భగవతీం భోక్తుం ఫలం వాంఛితం

హే సాధో వ్యసనైర్గుణేషు విపులేష్వాస్థాం వృథా మా కృథాః || 1౤98 ||

గుణవదగుణవద్వా కుర్వతా కార్యజాతం

పరిణతిరవధార్యా యత్నతః పండితేన |

అతిరభసకృతానాం కర్మణాం ఆవిపత్తేర్

భవతి హృదయదాహీ శల్యతుల్యో విపాకః || 1౤99 ||

స్థాల్యాం వైదూర్యమయ్యాం పచతి తిలకణాంశ్చందనైరింధనౌఘైః

సౌవర్ణైర్లాంగలాగ్రైర్విలిఖతి వసుధాం అర్కమూలస్య హేతోః |

కృత్వా కర్పూరఖండాన్వృత్తిం ఇహ కురుతే కోద్రవాణాం సమంతాత్

ప్రాప్యేమాం కరంభూమిం న చరతి మనుజో యస్తోప మందభాగ్యః || 1౤100 ||

మజ్జత్వంభసి యాతు మేరుశిఖరం శత్రుం జయత్వాహవే

వాణిజ్యం కృషిసేవనే చ సకలా విద్యాః కలాః శిక్షతాం |

ఆకాశం విపులం ప్రయాతు ఖగవత్కృత్వా ప్రయత్నం పరం

నాభావ్యం భవతీహ కర్మవశతో భావ్యస్య నాశః కుతః || 1౤101 ||

భీమం వనం భవతి తస్య పురం ప్రధానం

సర్వో జనః స్వజనతాం ఉపయాతి తస్య |

కృత్స్నా చ భూర్భవతి సన్నిధిరత్నపూర్ణా

యస్యాస్తి పూర్వసుకృతం విపులం నరస్య || 1౤102 ||

కో లాభో గుణిసంగమః కిం అసుఖం ప్రాజ్ఞేతరైః సంగతిః

కా హానిః సమయచ్యుతిర్నిపుణతా కా ధర్మతత్త్వే రతిః |

కః శూరో విజితేంద్రియః ప్రియతమా కాఽనువ్రతా కిం ధనం

విద్యా కిం సుఖం అప్రవాసగమనం రాజ్యం కిం ఆజ్ఞాఫలం || 1౤103 ||

అప్రియవచనదరిద్రైః ప్రియవచనధనాఢ్యైః స్వదారపరితుష్టైః |

పరపరివాదనివృత్తైః క్వచిత్క్వచిన్మండితా వసుధా || 1౤104 ||

కదర్థితస్యాపి హి ధైర్యవృత్తేర్

న శక్యతే ధైర్యగుణః ప్రమార్ష్టుం |

అధోఉమ్//ఉఖస్యాపి కృతస్య వహ్నేర్

నాధః శిఖా యాతి కదాచిదేవ || 1౤105 ||

కాంతాకటాక్షవిశిఖా న లునంతి యస్య

చిత్తం న నిర్దహతి కిపకృశానుతాపః |

కర్షంతి భూరివిషయాశ్చ న లోభపాశైర్

లోకత్రయం జయతి కృత్స్నం ఇదం స ధీరః || 1౤106 ||

ఏకేనాపి హి శూరేణ

పాదాక్రాంతం మహీతలం |

క్రియతే భాస్కరేణైవ

స్ఫారస్ఫురితతేజసా || 1౤107 ||

వహ్నిస్తస్య జలాయతే జలనిధిః కుల్యాయతే తత్క్షణాన్

మేరుః స్వల్పశిలాయతే మృగపతిః సద్యః కురంగాయతే |

వ్యాలో మాల్యగుణాయతే విషరసః పీయూషవర్షాయతే

యస్యాంగేఽఖిలలోకవల్లభతమం శీలం సమున్మీలతి || 1౤108 ||

లజ్జాగుణౌఘజననీం జననీం ఇవ స్వామ్

అత్యంతశుద్ధహృదయాం అనువర్తమానాం |

తేజస్వినః సుఖం అసూనపి సంత్యజనతి

సత్యవ్రతవ్యసనినో న పునః ప్రతిజ్ఞాం || 1౤109 ||