BHARTRUHARI SATAKA TRISATI - SRUNGAARA SATAKAM భర్త్రుహరి సత్క త్రిశతి - శృంగార శతకం

శంభుస్వయంభుహరయో హరిణేక్షణానాం

యేనాక్రియంత సతతం గృహకుంభదాసాః |

వాచాం అగోచరచరిత్రవిచిత్రితాయ

తస్మై నమో భగవతే మకరధ్వజాయ || 2౤1 ||

స్మితేన భావేన చ లజ్జయా భియా

పరాణ్ముఖైరర్ధకటాక్షవీక్షణైః |

వచోభిరీర్ష్యాకలహేన లీలయా

సమస్తభావైః ఖలు బంధనం స్త్రియః || 2౤2 ||

భ్రూచాతుర్యాత్కుష్చితాక్షాః కటాక్షాః

స్నిగ్ధా వాచో లజ్జితాంతాశ్చ హాసాః |

లీలామందం ప్రస్థితం చ స్థితం చ

స్త్రీణాం ఏతద్భూషణం చాయుధం చ || 2౤3 ||

క్వచిత్సభ్రూభంగైః క్వచిదపి చ లజ్జాపరిగతైః

క్వచిద్భూరిత్రస్తైః క్వచిదపి చ లీలావిలలితైః |

కుమారీణాం ఏతైర్మదనసుభగైర్నేత్రవలితైః

స్ఫురన్నీలాబ్జానాం ప్రకరపరికీర్ణా ఇవ దిశః || 2౤4 ||

వక్త్రం చంద్రవికాసి పంకజపరీహాసక్షమే లోచనే

వర్ణః స్వర్ణం అపాకరిష్ణురలినీజిష్ణుః కచానాం చయః |

బక్షోజావిభకుంభవిభ్రమహరౌ గుర్వీ నితంబస్థలీ

వాచాం హారి చ మార్దవం యువతీషు స్వాభావికం మండనం || 2౤5 ||

స్మితకించిన్ముగ్ధం సరలతరలో దృష్టివిభవః

పరిస్పందో వాచాం అభినవవిలాసోక్తిసరసః |

గతానాం ఆరంభః కిసలయితలీలాపరికరః

స్పృశంత్యాస్తారుణ్యం కిం ఇవ న హి రమ్యం మృగదృశః || 2౤6 ||

ద్రష్టవ్యేషు కిం ఉత్తమం మృగదృశః ప్రేమప్రసన్నం ముఖం

ఘ్రాతవేష్వపి కిం తద్//ఆస్యపవనః శ్రవ్యేషు కిం తద్వచః |

కిం స్వాద్యేషు తద్//ఓష్ఠపల్లవరసః స్పృశ్యేషు కిం తద్వపుర్ధ్యేయం

కిం నవయౌవనే సహృదయైః సర్వత్ర తద్విభ్రమాః || 2౤7 ||

ఏతాశ్చలద్వలయసంహతిమేఖలోత్థఝంకార

నూపురపరాజితరాజహంస్యః |

కుర్వంతి కస్య న మనో వివశం తరుణ్యో

విత్రస్తముగ్ధహరిణీసదృశైః కటాక్షైః || 2౤8 ||

కుంకుమపంకకలంకితదేహా

గౌరపయోధరకంపితహారా |

నూపురహంసరణత్పద్మా

కం న వశీకురుతే భువి రామా || 2౤9 ||

నూనం హి తే కవివరా విపరీతవాచో

యే నిత్యం ఆహురబలా ఇతి కామినీస్తాః |

యాభిర్విలోలితరతారకదృష్టిపాతైః

శక్రాదయోఽపి విజితాస్త్వబలాః కథం తాః || 2౤10 ||

నూనం ఆజ్ఞాకరస్తస్యాః సుభ్రువో మకరధ్వజః |

యతస్తన్నేత్రసంచారసూచితేషు ప్రవర్తతే || 2౤11 ||

కేశాః సంయమినః శ్రుతేరపి పరం పారం గతే లోచనే

అంతర్వక్త్రం అపి స్వభావశుచిభీః కీర్ణం ద్విజానాం గణైః |

ముక్తానాం సతతాధివాసరుచిరౌ వక్షోజకుంభావిమావిత్థం

తన్వి వపుః ప్రశాంతం అపి తేరాగం కరోత్యేవ నః || 2౤12 ||

ముగ్ధే ధానుష్కతా కేయం అపూర్వా త్వయి దృశ్యతే |

యయా విధ్యసి చేతాంసి గుణైరేవ న సాయకైః || 2౤13 ||

సతి ప్రదీపే సత్యగ్నౌ సత్సు తారారవీందుషు |

వినా మే మృగశావాక్ష్యా తమోభూతం ఇదం జగథ్ || 2౤14 ||

ఉద్వృత్తః స్తనభార ఏష తరలే నేత్రే చలే భ్రూలతే

రాగాధిష్ఠితం ఓష్ఠపల్లవం ఇదం కుర్వంతు నామ వ్యథాం |

సౌభాగ్యాక్షరమాలికేవ లిఖితా పుష్పాయుధేన స్వయం

మధ్యస్థాపి కరోతి తాపం అధికం రోఉమ్//ఆవలిః కేన సా || 2౤15 ||

ముఖేన చంద్రకాంతేన మహానీలైః శిరోరుహైః |

కరాభ్యాం పద్మరాగాభ్యాం రేజే రత్నమయీవ సా || 2౤16 ||

గురుణా స్తనభారేణ ముఖచంద్రేణ భాస్వతా |

శనైశ్చరాభ్యాం పాదాభ్యాం రేజే గ్రహమయీవ సా || 2౤17 ||

తస్యాః స్తనౌ యది ఘనౌ జఘనం చ హారి

వక్త్రం చ చారు తవ చిత్త కిం ఆకులత్వం |

పుణ్యం కురుష్వ యది తేషు తవాస్తి వాంఛా

పుణ్యైర్వినా న హి భవంతి సమీహితార్థాః || 2౤18 ||

ఇమే తారుణ్యశ్రీనవపరిమలాః ప్రౌఢసురతప్రతాప

ప్రారంభాః స్మరవిజయదానప్రతిభువః |

చిరం చేతశ్చోరా అభినవవికారైకగురవో

విలాసవ్యాపారాః కిం అపి విజయంతే మృగదృశాం || 2౤19 ||

ప్రణయమధురాః ప్రేమోద్గారా రసాశ్రయతాం గతాః

ఫణితిమధురా ముగ్ధప్రాయాః ప్రకాశితసమ్మదాః |

ప్రకృతిసుభగా విస్రంభార్ద్రాః స్మరోదయదాయినీ

రహసి కిం అపి స్వైరాలాపా హరంతి మృగీదృశాం || 2౤20 ||

విశ్రమ్య విశ్రమ్య వనద్రుమాణాం

ఛాయాసు తన్వీ విచచార కాచిత్ |

స్తనోత్తరీయేణ కరోద్ధృతేన

నివారయంతీ శశినో మయూఖాన్ || 2౤21 ||

అదర్శనే దర్శనమాత్రకామా

దృష్ట్వా పరిష్వంగసుఖైకలోలా |

ఆలింగితాయాం పునరాయతాక్ష్యామాశాస్మహే

విగ్రహయోరభేదం || 2౤22 ||

మాలతీ శిరసి జృంభణం ముఖే

చందనం వపుషి కుంకుమావిలం |

వక్షసి ప్రియతమా మదాలసా

స్వర్గ ఏష పరిశిష్ట ఆగమః || 2౤23 ||

ప్రాఙ్మాం ఏతి మనాగనాగతరసం జాతాభిలాషాం తతః

సవ్రీడం తదను శ్లథోద్యమం అథ ప్రధ్వస్తధైర్యం పునః |

ప్రేమార్ద్రం స్పృహణీయనిర్భరరహః క్రీడాప్రగల్భం తతో

నిఃసంగాంగవికర్షణాధికసుఖరమ్యం కులస్త్రీరతం || 2౤24 ||

ఉరసి నిపతితానాం స్రస్తధమ్మిల్లకానాం

ముకులితనయనానాం కించిద్//ఉన్మీలితానాం |

ఉపరి సురతఖేదస్విన్నగండస్థలానామధర

మధు వధూనాం భాగ్యవంతః పిబంతి || 2౤25 ||

ఆమీలితనయనానాం యః

సురతరసోఽను సంవిదం భాతి |

మిథురైర్మిథోఽవధారితమవితథమ్

ఇదం ఏవ కామనిర్బర్హణం || 2౤26 ||

ఇదం అనుచితం అక్రమశ్చ పుంసాం

యదిహ జరాస్వపి మన్మథా వికారాః |

తదపి చ న కృతం నితంబినీనాం

స్తనపతనావధి జీవితం రతం వా || 2౤27 ||

రాజస్తృష్ణాంబురాశేర్న హి జగతి గతః కశ్చిదేవావసానం

కో వార్థోఽర్థైః ప్రభూతైః స్వవపుషి గలితే యౌవనే సానురాగే |

గచ్ఛామః సద్మ యావద్వికసితనయనేందీవరాలోకినీనామాక్రమ్యాక్రమ్య

రూపం ఝటితి న జరయా లుప్యతే ప్రేయసీనాం || 2౤28 ||

రాగస్యాగారం ఏకం నరకశతమహాదుఃఖసంప్రాప్తిహేతుర్మోహస్యోత్పత్తి

బీజం జలధరపటలం జ్ఞానతారాధిపస్య |

కందర్పస్యైకమిత్రం ప్రకటితవివిధస్పష్టదోషప్రబంధం

లోకేఽస్మిన్న హ్యర్థవ్రజకులభవనయౌవనాదన్యదస్తి || 2౤29 ||

శృంగారద్రుమనీరదే ప్రసృమరక్రీడారసస్రోతసి

ప్రద్యుమ్నప్రియబాంధవే చతురవాఙ్ముక్తాఫలోదన్వతి |

తన్వీనేత్రచకోరపావనవిధౌ సౌభాగ్యలక్ష్మీనిధౌ

ధన్యః కోఽపి న విక్రియాం కలయతి ప్రాప్తే నవే యౌవనే || 2౤30 ||

సంసారేఽస్మిన్నసారే కునృపతిభవనద్వారసేవాకలంకవ్యాసంగ

వ్యస్తధైర్యం కథం అమలధియో మానసం సంవిదధ్యుః |

యద్యేతాః ప్రోద్యద్//ఇందుద్యుతినిచయభృతో న స్యురంభోజనేత్రాః

ప్రేంఖత్కాంచీకలాపాః స్తనభరవినమన్మధ్యభాజస్తరుణ్యః || 2౤31 ||

సిద్ధాధ్యాసితకందరే హరవృషస్కంధావరుగ్ణద్రుమే

గంగాధౌతశిలాతలే హిమవతః స్థానే స్థితే శ్రేయసి |

కః కుర్వీత శిరః ప్రణామమలినం మ్లానం మనస్వీ జనో

యద్విత్రస్తకురంగశావనయనా న స్యుః స్మరాస్త్రం స్త్రియః || 2౤32 ||

సంసార తవ పర్యంతపదవీ న దవీయసీ |

అంతరా దుస్తరా న స్యుర్యది తే మదిరేక్షణాం || 2౤33 ||

దిశ వనహరిణీభ్యో వంశకాండచ్ఛవీనాం

కవలం ఉపలకోటిచ్ఛిన్నమూలం కుశానాం |

శకయువతికపోలాపాండుతాంబూలవల్లీదలమ్

అరుణనఖాగ్రైః పాటితం వా వధూభ్యః || 2౤34 ||

అసారాః సర్వే తే విరతివిరసాః పాపవిషయా

జుగుప్స్యంతాం యద్వా నను సకలదోషాస్పదం ఇతి |

తథాప్యేతద్భూమౌ నహి పరహితాత్పుణ్యం అధికం

న చాస్మిన్సంసారే కువలయదృశో రమ్యం అపరం || 2౤35 ||

ఏతత్కామఫలో లోకే యద్ద్వయోరేకచిత్తతా |

అన్యచిత్తకృతే కామే శవయోరివ సంగమః || 2౤351 ||

మాత్సర్యం ఉత్సార్య విచార్య కార్యమార్యాః

సమర్యాదం ఇదం వదంతు |

సేవ్యా నితంబాః కిం ఉ భూధరాణామత

స్మరస్మేరవిలాసినీనాం || 2౤36 ||

సంసారే స్వప్నసారే పరిణతితరలే ద్వే గతీ పండితానాం

తత్త్వజ్ఞానామృతాంభఃప్లవలలితధియాం యాతు కాలః కథంచిత్ |

నో చేన్ముగ్ధాంగనానాం స్తనజఘనఘనాభోగసంభోగినీనాం

స్థూలోపస్థస్థలీషు స్థగితకరతలస్పర్శలీలోద్యమానాం || 2౤37 ||

ఆవాసః క్రియతాం గంగే పాపహారిణి వారిణి |

స్తనద్వయే తరుణ్యా వా మనోహారిణి హారిణి || 2౤38 ||

కిం ఇహ బహుభిరుక్తైర్యుక్తిశూన్యైః ప్రలాపైర్ద్వయమ్

ఇహ పురుషాణాం సర్వదా సేవనీయం |

అభినవమదలీలాలాలసం సుందరీణాం

స్తనభరపరిఖిన్నం యౌవనం వా వనం వా || 2౤39 ||

సత్యం జనా వచ్మి న పక్షపాతాల్

లోకేషు సప్తస్వపి తథ్యం ఏతత్ |

నాన్యన్మనోహారి నితంబినీభ్యో

దుఃఖైకహేతుర్న చ కశ్చిదన్యః || 2౤40 ||

కాంతేత్యుత్పలలోచనేతి విపులశ్రోణీభరేత్యున్నమత్పీనోత్తుంగ

పయోధరేతి సముఖాంభోజేతి సుభ్రూరితి |

దృష్ట్వా మాద్యతి మోదతేఽభిరమతే ప్రస్తౌతి విద్వానపి

ప్రత్యక్షాశుచిభస్త్రికాం స్త్రియం అహో మోహస్య దుశ్చేష్టితం || 2౤41 ||

స్మృతా భవతి తాపాయ దృష్టా చోన్మాదకారిణీ |

స్పృష్టా భవతి మోహాయ సా నామ దయితా కథం || 2౤42 ||

తావదేవామృతమయీ యావల్లోచనగోచరా |

చక్షుష్పథాదతీతా తు విషాదప్యతిరిచ్యతే || 2౤43 ||

నామృతం న విషం కించిదేతాం ముక్త్వా నితంబినీం |

సైవామృతలతా రక్తా విరక్తా విషవల్లరీ || 2౤44 ||

ఆవర్తః సంశయానాం అవినయభువనం పట్టణం సాహసానాం

దోషాణాం సన్నిధానం కపటశతమయం క్షేత్రం అప్రత్యయానాం |

స్వర్గద్వారస్య విఘ్నో నరకపురముఖ సర్వమాయాకరండం

స్త్రీయంత్రం కేన సృష్టం విషం అమృతమయం ప్రాణిలోకస్య పాశః || 2౤45 ||

నో సత్యేన మృగాంక ఏష వదనీభూతో న చేందీవరద్వంద్వం

లోచనతాం గత న కనకైరప్యంగయష్టిః కృతా |

కింత్వేవం కవిభిః ప్రతారితమనాస్తత్త్వం విజానన్నపి

త్వఙ్మాంసాస్థిమయం వపుర్మృగదృశాం మందో జనః సేవతే || 2౤46 ||

లీలావతీనాం సహజా విలాసాస్త

ఏవ మూఢస్య హృది స్ఫురంతి |

రాగో నలిన్యా హి నిసర్గసిద్ధస్తత్ర

భ్రమ్త్యేవ వృథా షడ్//అంఘ్రిః || 2౤47 ||

సంమోహయంతి మదయంతి విడంబయంతి

నిర్భర్త్స్యంతి రమయంతి విషాదయంతి |

ఏతాః ప్రవిశ్య సదయం హృదయం నరాణాం

కిం నామ వామనయనా న సమాచరంతి || 2౤471 ||

యదేతత్పూర్ణేందుద్యుతిహరం ఉదారాకృతి పరం

ముఖాబ్జం తన్వంగ్యాః కిల వసతి యత్రాధరమధు |

ఇదం తత్కిం పాకద్రుమఫలం ఇదానీం అతిరసవ్యతీతేఽస్మిన్

కాలే విషం ఇవ భవిష్య్త్యసుఖదం || 2౤48 ||

ఉన్మీలత్త్రివలీతరంగనిలయా ప్రోత్తుంగపీనస్తనద్వంద్వేనోద్గత

చక్రవాకయుగలా వక్త్రాంబుజోద్భాసినీ |

కాంతాకారధరా నదీయం అభితః క్రూరాత్ర నాపేక్షతే

సంసారార్ణవమజ్జనం యది తదా దూరేణ సంత్యజ్యతాం || 2౤49 ||

జల్పంతి సార్ధం అన్యేన పశ్యంత్యన్యం సవిభ్రమాః |

హృద్గతం చింతయంత్యన్యం ప్రియః కో నామ యోషితాం || 2౤50 ||

మధు తిష్ఠతి వాచి యోషితాం హృది హాలాహలం ఏవ కేవలం |

అత//ఏవ నిపీయతేఽధరో హృదయం ముష్టిభిరేవ తాడ్యతే || 2౤51 ||

అపసర సఖే దూరాదస్మాత్కటాక్షవిషానలాత్

ప్రకృతివిషమాద్యోషిత్సర్పాద్విలాసఫణాభృతః |

ఇతరఫణినా దష్టః శక్యశ్చికిత్సితుం ఔషధైశ్చతుర్

వనితాభోగిగ్రస్తం హి మంత్రిణః || 2౤52 ||

విస్తారితం మకరకేతనధీవరేణ

స్త్రీసంజ్ఞితం బడిశం అత్ర భవాంబురాశౌ |

యేనాచిరాత్తద్//అధరామిషలోలమర్త్య

మత్స్యాన్వికృష్య విపచత్యనురాగవహ్నౌ || 2౤53 ||

కామినీకాయకాంతారే కుచపర్వతదుర్గమే |

మా సంచర మనః పాంథ తత్రాస్తే స్మరతస్కరః || 2౤54 ||

వ్యాదీర్ఘేణ చలేన వక్త్రగతినా తేజస్వినా భోగినా

నీలాబ్జద్యుతినాహినా పరం అహం దృష్టో న తచ్చక్షుషా |

దృష్టే సంతి చికిత్సకా దిశి దిశి ప్రాయేణ దర్మార్థినో

ముగ్ధాక్ష్క్షణవీక్షితస్య న హి మే వైద్యో న చాప్యౌషధం || 2౤55 ||

ఇహ హి మధురగీతం నృత్యం ఏతద్రసోఽయం

స్ఫురతి పరిమలోఽసౌ స్పర్శ ఏష స్తనానాం |

ఇతి హతపరమార్థైరింద్రియైర్భ్రామ్యమాణః

స్వహితకరణధూర్తైః పంచభిర్వంచితోఽస్మి || 2౤56 ||

న గమ్యో మంత్రాణాం న చ భవతి భైషజ్యవిషయో

న చాపి ప్రధ్వంసం వ్రజతి వివిధైః శాంతికశతైః |

భ్రమావేశాదంగే కం అపి విదధద్భంగం అసకృత్

స్మరాపస్మారోఽయం భ్రమయతి దృశం ఘూర్ణయతి చ || 2౤57 ||

జాత్య్//అంధాయ చ దుర్ముఖాయ చ జరాజీర్ణా ఖిలాంగాయ చ

గ్రామీణాయ చ దుష్కులాయ చ గలత్కుష్ఠాభిభూతాయ చ |

యచ్ఛంతీషు మనోహరం నిజవపులక్ష్మీలవశ్రద్ధయా

పణ్యస్త్రీషు వివేకకల్పలతికాశస్త్రీషు రాజ్యేత కః || 2౤58 ||

వేశ్యాసౌ మదనజ్వాలా

రూపేఽంధనవివర్ధితా |

కామిభిర్యత్ర హూయంతే

యౌవనాని ధనాని చ || 2౤59 ||

కశ్చుంబతి కులపురుషో వేశ్యాధరపల్లవం మనోజ్ఞం అపి |

చారభటచోరచేటకనటవిటనిష్ఠీవనశరావం || 2౤60 ||

ధన్యాస్త ఏవ ధవలాయతలోచనానాం

తారుణ్యదర్పఘనపీనపయోధరాణాం |

క్షామోదరోపరి లసత్త్రివలీలతానాం

దృష్ట్వాకృతిం వికృతిం ఏతి మనో న యేషాం || 2౤61 ||

బాలే లీలాముకులితం అమీ మంథరా దృష్టిపాతాః

కిం క్షిప్యంతే విరమవిరమ వ్యర్థ ఏష శ్రమస్తే |

సంప్రత్యన్యే వయం ఉపరతం బాల్యం ఆస్థా వనాంతే

క్షీణో మోహస్తృణం ఇవ జగజ్జాలం ఆలోకయామః || 2౤62 ||

ఇయం బాలా మాం ప్రత్యనవరతం ఇందీవరదలప్రభా

చీరం చక్షుః క్షిపతి కిం అభిప్రేతం అనయా |

గతో మోహోఽస్మాకం స్మరశబరబాణవ్యతికరజ్వర

జ్వాలా శాంతా తదపి న వరాకీ విరమతి || 2౤63 ||

కిం కందర్ప కరం కదర్థయసి రే కోదండటంకారితం

రే రే కోకిల కోఉమ్//అలం కలరవం కిం వా వృథా జల్పసి |

ముగ్ధే స్నిగ్ధవిదగ్ధచారుమధురైర్లోలైః కటాక్షైరలం

చేతశ్చుంబితచంద్రచూడచరణధ్యానామృతం వర్తతే || 2౤64 ||

విరహేఽపి సంగమః ఖలు

పరస్పరం సంగతం మనో యేషాం |

హృదయం అపి విఘట్టితం చేత్

సంగీ విరహం విశేషయతి || 2౤65 ||

కిం గతేన యది సా న జీవతి

ప్రాణితి ప్రియతమా తథాపి కిం |

ఇత్యుదీక్ష్య నవమేఘమాలికాం

న ప్రయాతి పథికః స్వమందిరం || 2౤66 ||

విరమత బుధా యోషిత్సంగాత్సుఖాత్క్షణభంగురాత్

కురుత కరుణామైత్రీప్రజ్ఞావధూజనసంగమం |

న ఖలు నరకే హారాక్రాంతం ఘనస్తనమండలం

శరణం అథవా శ్రోణీబింబం రణన్మణిమేఖలం || 2౤67 ||

యదా యోగాభ్యాసవ్యసనకృశయోరాత్మమనసోరవిచ్ఛిన్నా

మైత్రీ స్ఫురతి కృతినస్తస్య కిం ఉ తైః |

ప్రియాణాం ఆలాపైరధరమధుభిర్వక్త్రవిధుభిః

సనిశ్వాసామోదైః సకుచకలశాశ్లేషసురతైః || 2౤68 ||

యదాసీదజ్ఞానం స్మరతిమిరసంచారజనితం

తదా దృష్టనారీమయం ఇదం అశేషం జగదితి |

ఇదానీం అస్మాకం పటుతరవివేకాంజనజుషాం

సమీభూతా దృష్టిస్త్రిభువనం అపి బ్రహ్మ మనుతే || 2౤69 ||

తావదేవ కృతినాం అపి స్ఫురత్యేష

నిర్మలవివేకదీపకః |

యావదేవ న కురంగచక్షుషాం

తాడ్యతే చటులలోచనాంచలైః || 2౤70 ||

వచసి భవతి సంగత్యాగం ఉద్దిశ్య వార్తా

శ్రుతిముఖరముఖానాం కేవలం పండితానాం |

జఘనం అరుణరత్నగ్రంథికాంచీకలాపం

కువలయనయనానాం కో విహాతుం సమర్థః || 2౤71 ||

స్వపరప్రతారకోఽసౌ

నిందతి యోఽలీకపండితో యువతీః |

యస్మాత్తపసోఽపి ఫలం

స్వర్గః స్వర్గేఽపి చాప్సరసః || 2౤72 ||

మత్తేభకుంభదలనే భువి సంతి ధీరాః

కేచిత్ప్రచండమృగరాజవధేఽపి దక్షాః |

కింతు బ్రవీమి బలినాం పురతః ప్రసహ్య

కందర్పదర్పదలనే విరలా మనుష్యాః || 2౤73 ||

సన్మార్గే తావదాస్తే ప్రభవతి చ నరస్తావదేవేంద్రియాణాం

లజ్జాం తావద్విధత్తే వినయం అపి సమాలంబతే తావదేవ |

భ్రూచాపాకృష్టముక్తాః శ్రవణపథగతా నీలపక్ష్మాణ ఏతే

యావల్లీలావతీనాం హృది న ధృతిముషో దృష్టిబాణాః పతంతి || 2౤74 ||

ఉన్మత్తప్రేమసంరంభాద్

ఆరభంతే యద్//అంగనాః |

తత్ర ప్రత్యూహం ఆధాతుం

బ్రహ్మాపి ఖలు కాతరః || 2౤75 ||

తావన్మహత్త్వం పాండిత్యం

కులీనత్వం వివేకితా |

యావజ్జ్వలతి నాంగేషు

హతః పంచేషుపావకః || 2౤76 ||

శాస్త్రజ్ఞోఽపి ప్రగుణితనయోఽత్యాంతబాధాపి బాఢం

సంసారేఽస్మిన్భవతి విరలో భాజనం సద్గతీనాం |

యేనైతస్మిన్నిరయనగరద్వారం ఉద్ఘాటయంతీ

వామాక్షీణాం భవతి కుటిలా భ్రూలతా కుంచికేవ || 2౤77 ||

కృశః కాణః ఖంజః శ్రవణరహితః పుచ్ఛవికలో

వ్రణీ పూయక్లిన్నః కృమికులశతైరావృతతనుః |

క్షుధా క్షామో జీర్ణః పిఠరకకపాలార్పితగలః

శునీం అన్వేతి శ్వా హతం అపి చ హంత్యేవ మదనః || 2౤78 ||

స్త్రీముద్రాం కుసుమాయుధస్య జయినీం సర్వార్థసంపత్కరీం

యే మూఢాః ప్రవిహాయ యాంతి కుధియో మిథ్యాఫలాన్వేషిణః |

తే తేనైవ నిహత్య నిర్దయతరం నగ్నీకృతా ముండితాః

కేచిత్పంచశిఖీకృతాశ్చ జటిలాః కాపాలికాశ్చాపరే || 2౤79 ||

విశ్వామిత్రపరాశరప్రభృతయో వాతాంబుపర్ణాశనాస్తేఽపి

స్త్రీముఖపంకజం సులలితం దృష్ట్వైవ మోహం గతాః |

శాల్యన్నం సఘృతం పయోదధియుతం యే భుంజతే మానవాస్తేషామ్

ఇంద్రియనిగ్రహో యది భవేద్వింధ్యః ప్లవేత్సాగరే || 2౤80 ||

పరిమలభృతో వాతాః శాఖా నవాంకురకోటయో

మధురవిధురోత్కంఠాభాజః ప్రియా పికపక్షిణాం |

విరలవిరసస్వేదోద్గారా వధూవదనేందవః

ప్రసరతి మధౌ ధాత్ర్యాం జాతో న కస్య గుణోదయః || 2౤81 ||

మధురయం మధురైరపి కోకిలా

కలరవైర్మలయస్య చ వాయుభిః |

విరహిణః ప్రహిణస్తి శరీరిణో

విపది హంత సుధాపి విషాయతే || 2౤82 ||

ఆవాసః కిలకించితస్య దయితాపార్శ్వే విలాసాలసాః

కర్ణే కోకిలకామినీకలరవః స్మేరో లతామండపః |

గోష్ఠీ సత్కవిభిః సమం కతిపయైర్ముగ్ధాః సుధాంశోః కరాః

కేషాంచిత్సుఖయంతి చాత్ర హృదయం చైత్రే విచిత్రాః క్షపాః || 2౤83 ||

పాంథ స్త్రీవిరహానలాహుతికలాం ఆతన్వతీ మంజరీమాకందేషు

పికాంగనాభిరధునా సోత్కంఠం ఆలోక్యతే |

అప్యేతే నవపాటలాపరిమలప్రాగ్భారపాటచ్చరా

వాంతిక్లాంతివితానతానవకృతః శ్రీఖండశైలానిలాః || 2౤84 ||

ప్రథితః ప్రణయవతీనాం

తావత్పదం ఆతనోతు హృది మానః |

భవతి న యావచ్చందనతరు

సురభిర్మలయపవమానః || 2౤85 ||

సహకారకుసుమకేసరనికర

భరామోదమూర్చ్ఛితదిగ్//అంతే |

మధురమధురవిధురమధుపే

మధౌ భవేత్కస్య నోత్కంఠా || 2౤86 ||

అచ్ఛాచ్ఛచందనరసార్ద్రతరా మృగాక్ష్యో

ధారాగృహాణి కుసుమాని చ కోఉమ్//ఉదీ చ |

మందో మరుత్సుమనసః శుచి హర్మ్యపృష్ఠం

గ్రీష్మే మదం చ మదనం చ వివర్ధయంతి || 2౤87 ||

స్రజో హృద్యామోదా వ్యజనపవనశ్చంద్రకిరణాః

పరాగః కాసారో మలయజరజః శీధు విశదం |

శుచిః సౌధోత్సంగః ప్రతను వసనం పంకజదృశో

నిదాఘర్తావేతద్విలసతి లభంతే సుకృతినః || 2౤88 ||

సుధాశుభ్రం ధామ స్ఫురద్//అమలరశ్మిః శశధరః

ప్రియావక్త్రాంభోజం మలయజరజశ్చాతిసురభిః |

స్రజో హృద్యామోదాస్తదిదం అఖిలం రాగిణి జనే

కరోత్యంతః క్షోభం న తు విషయసంసర్గవిముఖే || 2౤89 ||

తరుణీవేషోద్దీపితకామా

వికసజ్జాతీపుష్పసుగంధిః |

ఉన్నతపీనపయోధరభారా

ప్రావృట్తనుతే కస్య న హర్షం || 2౤90 ||

వియద్//ఉపచితమేఘం భూమయః కందలిన్యో

నవకుటజకదంబామోదినో గంధవాహాః |

శిఖికులకలకేకారావరమ్యా వనాంతాః

సుఖినం అసుఖినం వా సర్వం ఉత్కంఠయంతి || 2౤91 ||

ఉపరి ఘనం ఘనపటలం

తిర్యగ్గిరయోఽపి నర్తితమయూరాః |

క్షితిరపి కందలధవలా

దృష్టిం పథికః క్వ పాతయతి || 2౤92 ||

ఇతో విద్యుద్వల్లీవిలసితం ఇతః కేతకితరోః

స్ఫురన్గంధః ప్రోద్యజ్జలదనినదస్ఫూర్జితం ఇతః |

ఇతః కేకిక్రీడాకలకలరవః పక్ష్మలదృశాం

కథం యాస్యంత్యేతే విరహదివసాః సంభృతరసాః || 2౤93 ||

అసూచిసంచారే తమసి నభసి ప్రౌఢజలదధ్వని

ప్రాజ్ఞంమన్యే పతతి పృషతానాం చ నిచయే |

ఇదం సౌదామిన్యాః కనకకమనీయం విలసితం

ముదం చ మ్లానిం చ ప్రథయతి పథి స్వైరసుదృశాం || 2౤94 ||

ఆసారేణ న హర్మ్యతః ప్రియతమైర్యాతుం బహిః శక్యతే

శీతోత్కంపనిమిత్తం ఆయతదృశా గాఢం సమాలింగ్యతే |

జాతాః శీకరశీతలాశ్చ మరుతోరత్యంతఖేదచ్ఛిదో

ధన్యానాం బత దుర్దినం సుదినతాం యాతి ప్రియాసంగమే || 2౤95 ||

అర్ధం సుప్త్వా నిశాయాః సరభససురతాయాససన్నశ్లథాంగప్రోద్భూతాసహ్య

తృష్ణో మధుమదనిరతో హర్మ్యపృష్ఠే వివిక్తే |

సంభోగక్లాంతకాంతాశిథిలభుజలతావర్జితం కర్కరీతో

జ్యోత్స్నాభిన్నాచ్ఛధారం పిబతి న సలిలం శారదం మందపుణ్యః || 2౤96 ||

హేమంతే దధిదుగ్ధసర్పిరశనా మాంజిష్ఠవాసోభృతః

కాశ్మీరద్రవసాంద్రదిగ్ధవపుషశ్ఛిన్నా విచిత్రై రతైః |

వృత్తోరుస్తనకామినోజనకృతాశ్లేషా గృహాభ్యంతరే

తాంబూలీదలపూగపూరితముఖా ధన్యాః సుఖం శేరతే || 2౤97 ||

ప్రదుయత్ప్రౌఢప్రియంగుద్యుతిభృతి వికసత్కుందమాద్యద్ద్విరేఫే

కాలే ప్రాలేయవాతప్రచలవిలసితోదారమందారధామ్ని |

యేషాం నో కంఠలగ్నా క్షణం అపి తుహినక్షోదదక్షా మృగాక్షీ

తేసాం ఆయామయామా యమసదనసమా యామినీ యాతి యూనాం || 2౤98 ||

చుంబంతో గండభిత్తీరలకవతి ముఖే సీత్కృతాన్యాదధానా

వక్షఃసూత్కంచుకేషు స్తనభరపులకోద్భేదం ఆపాదయంతః |

ఊరూనాకంపయంతః పృథుజఘనతటాత్స్రంసయంతోఽంశుకాని

వ్యక్తం కాంతాజనానాం విటచరితభృతః శైశిరా వాంతి వాతాః || 2౤99 ||

కేశానాకులయందృశో ముకులయన్వాసో బలాదాక్షిపన్నాతన్వన్

పులకోద్గమం ప్రకటయన్నావేగకంపం శనైః |

బారం బారం ఉదారసీత్కృతకృతో దంతచ్ఛదాన్పీడయన్

ప్రాయః శైశిర ఏష సంప్రతి మరుత్కాంతాసు కాంతాయతే || 2౤100 ||

యద్యస్య నాస్తి రుచిరం తస్మింస్తస్య స్పృహా మనోజ్ఞేఽపి |

రమణీయేఽపి సుధాంశౌ న మనఃకామః సరోజిన్యాః || 2౤101 ||

వైరాగ్యే సంచరత్యేకో నీతౌ భ్రమతి చాపరః |

శృంగారే రమతే కశ్చిద్భువి భేదాః పరస్పరం || 2౤102 ||

ఇతి శుభం భూయాత్ |

శృంగారశతకమ్

భర్తృహరేః

శంభుస్వయంభుహరయో హరిణేక్షణానాం

యేనాక్రియంత సతతం గృహకుంభదాసాః |

వాచాం అగోచరచరిత్రవిచిత్రితాయ

తస్మై నమో భగవతే మకరధ్వజాయ || 2౤1 ||

స్మితేన భావేన చ లజ్జయా భియా

పరాణ్ముఖైరర్ధకటాక్షవీక్షణైః |

వచోభిరీర్ష్యాకలహేన లీలయా

సమస్తభావైః ఖలు బంధనం స్త్రియః || 2౤2 ||

భ్రూచాతుర్యాత్కుష్చితాక్షాః కటాక్షాః

స్నిగ్ధా వాచో లజ్జితాంతాశ్చ హాసాః |

లీలామందం ప్రస్థితం చ స్థితం చ

స్త్రీణాం ఏతద్భూషణం చాయుధం చ || 2౤3 ||

క్వచిత్సభ్రూభంగైః క్వచిదపి చ లజ్జాపరిగతైః

క్వచిద్భూరిత్రస్తైః క్వచిదపి చ లీలావిలలితైః |

కుమారీణాం ఏతైర్మదనసుభగైర్నేత్రవలితైః

స్ఫురన్నీలాబ్జానాం ప్రకరపరికీర్ణా ఇవ దిశః || 2౤4 ||

వక్త్రం చంద్రవికాసి పంకజపరీహాసక్షమే లోచనే

వర్ణః స్వర్ణం అపాకరిష్ణురలినీజిష్ణుః కచానాం చయః |

బక్షోజావిభకుంభవిభ్రమహరౌ గుర్వీ నితంబస్థలీ

వాచాం హారి చ మార్దవం యువతీషు స్వాభావికం మండనం || 2౤5 ||

స్మితకించిన్ముగ్ధం సరలతరలో దృష్టివిభవః

పరిస్పందో వాచాం అభినవవిలాసోక్తిసరసః |

గతానాం ఆరంభః కిసలయితలీలాపరికరః

స్పృశంత్యాస్తారుణ్యం కిం ఇవ న హి రమ్యం మృగదృశః || 2౤6 ||

ద్రష్టవ్యేషు కిం ఉత్తమం మృగదృశః ప్రేమప్రసన్నం ముఖం

ఘ్రాతవేష్వపి కిం తద్//ఆస్యపవనః శ్రవ్యేషు కిం తద్వచః |

కిం స్వాద్యేషు తద్//ఓష్ఠపల్లవరసః స్పృశ్యేషు కిం తద్వపుర్ధ్యేయం

కిం నవయౌవనే సహృదయైః సర్వత్ర తద్విభ్రమాః || 2౤7 ||

ఏతాశ్చలద్వలయసంహతిమేఖలోత్థఝంకార

నూపురపరాజితరాజహంస్యః |

కుర్వంతి కస్య న మనో వివశం తరుణ్యో

విత్రస్తముగ్ధహరిణీసదృశైః కటాక్షైః || 2౤8 ||

కుంకుమపంకకలంకితదేహా

గౌరపయోధరకంపితహారా |

నూపురహంసరణత్పద్మా

కం న వశీకురుతే భువి రామా || 2౤9 ||

నూనం హి తే కవివరా విపరీతవాచో

యే నిత్యం ఆహురబలా ఇతి కామినీస్తాః |

యాభిర్విలోలితరతారకదృష్టిపాతైః

శక్రాదయోఽపి విజితాస్త్వబలాః కథం తాః || 2౤10 ||

నూనం ఆజ్ఞాకరస్తస్యాః సుభ్రువో మకరధ్వజః |

యతస్తన్నేత్రసంచారసూచితేషు ప్రవర్తతే || 2౤11 ||

కేశాః సంయమినః శ్రుతేరపి పరం పారం గతే లోచనే

అంతర్వక్త్రం అపి స్వభావశుచిభీః కీర్ణం ద్విజానాం గణైః |

ముక్తానాం సతతాధివాసరుచిరౌ వక్షోజకుంభావిమావిత్థం

తన్వి వపుః ప్రశాంతం అపి తేరాగం కరోత్యేవ నః || 2౤12 ||

ముగ్ధే ధానుష్కతా కేయం అపూర్వా త్వయి దృశ్యతే |

యయా విధ్యసి చేతాంసి గుణైరేవ న సాయకైః || 2౤13 ||

సతి ప్రదీపే సత్యగ్నౌ సత్సు తారారవీందుషు |

వినా మే మృగశావాక్ష్యా తమోభూతం ఇదం జగథ్ || 2౤14 ||

ఉద్వృత్తః స్తనభార ఏష తరలే నేత్రే చలే భ్రూలతే

రాగాధిష్ఠితం ఓష్ఠపల్లవం ఇదం కుర్వంతు నామ వ్యథాం |

సౌభాగ్యాక్షరమాలికేవ లిఖితా పుష్పాయుధేన స్వయం

మధ్యస్థాపి కరోతి తాపం అధికం రోఉమ్//ఆవలిః కేన సా || 2౤15 ||

ముఖేన చంద్రకాంతేన మహానీలైః శిరోరుహైః |

కరాభ్యాం పద్మరాగాభ్యాం రేజే రత్నమయీవ సా || 2౤16 ||

గురుణా స్తనభారేణ ముఖచంద్రేణ భాస్వతా |

శనైశ్చరాభ్యాం పాదాభ్యాం రేజే గ్రహమయీవ సా || 2౤17 ||

తస్యాః స్తనౌ యది ఘనౌ జఘనం చ హారి

వక్త్రం చ చారు తవ చిత్త కిం ఆకులత్వం |

పుణ్యం కురుష్వ యది తేషు తవాస్తి వాంఛా

పుణ్యైర్వినా న హి భవంతి సమీహితార్థాః || 2౤18 ||

ఇమే తారుణ్యశ్రీనవపరిమలాః ప్రౌఢసురతప్రతాప

ప్రారంభాః స్మరవిజయదానప్రతిభువః |

చిరం చేతశ్చోరా అభినవవికారైకగురవో

విలాసవ్యాపారాః కిం అపి విజయంతే మృగదృశాం || 2౤19 ||

ప్రణయమధురాః ప్రేమోద్గారా రసాశ్రయతాం గతాః

ఫణితిమధురా ముగ్ధప్రాయాః ప్రకాశితసమ్మదాః |

ప్రకృతిసుభగా విస్రంభార్ద్రాః స్మరోదయదాయినీ

రహసి కిం అపి స్వైరాలాపా హరంతి మృగీదృశాం || 2౤20 ||

విశ్రమ్య విశ్రమ్య వనద్రుమాణాం

ఛాయాసు తన్వీ విచచార కాచిత్ |

స్తనోత్తరీయేణ కరోద్ధృతేన

నివారయంతీ శశినో మయూఖాన్ || 2౤21 ||

అదర్శనే దర్శనమాత్రకామా

దృష్ట్వా పరిష్వంగసుఖైకలోలా |

ఆలింగితాయాం పునరాయతాక్ష్యామాశాస్మహే

విగ్రహయోరభేదం || 2౤22 ||

మాలతీ శిరసి జృంభణం ముఖే

చందనం వపుషి కుంకుమావిలం |

వక్షసి ప్రియతమా మదాలసా

స్వర్గ ఏష పరిశిష్ట ఆగమః || 2౤23 ||

ప్రాఙ్మాం ఏతి మనాగనాగతరసం జాతాభిలాషాం తతః

సవ్రీడం తదను శ్లథోద్యమం అథ ప్రధ్వస్తధైర్యం పునః |

ప్రేమార్ద్రం స్పృహణీయనిర్భరరహః క్రీడాప్రగల్భం తతో

నిఃసంగాంగవికర్షణాధికసుఖరమ్యం కులస్త్రీరతం || 2౤24 ||

ఉరసి నిపతితానాం స్రస్తధమ్మిల్లకానాం

ముకులితనయనానాం కించిద్//ఉన్మీలితానాం |

ఉపరి సురతఖేదస్విన్నగండస్థలానామధర

మధు వధూనాం భాగ్యవంతః పిబంతి || 2౤25 ||

ఆమీలితనయనానాం యః

సురతరసోఽను సంవిదం భాతి |

మిథురైర్మిథోఽవధారితమవితథమ్

ఇదం ఏవ కామనిర్బర్హణం || 2౤26 ||

ఇదం అనుచితం అక్రమశ్చ పుంసాం

యదిహ జరాస్వపి మన్మథా వికారాః |

తదపి చ న కృతం నితంబినీనాం

స్తనపతనావధి జీవితం రతం వా || 2౤27 ||

రాజస్తృష్ణాంబురాశేర్న హి జగతి గతః కశ్చిదేవావసానం

కో వార్థోఽర్థైః ప్రభూతైః స్వవపుషి గలితే యౌవనే సానురాగే |

గచ్ఛామః సద్మ యావద్వికసితనయనేందీవరాలోకినీనామాక్రమ్యాక్రమ్య

రూపం ఝటితి న జరయా లుప్యతే ప్రేయసీనాం || 2౤28 ||

రాగస్యాగారం ఏకం నరకశతమహాదుఃఖసంప్రాప్తిహేతుర్మోహస్యోత్పత్తి

బీజం జలధరపటలం జ్ఞానతారాధిపస్య |

కందర్పస్యైకమిత్రం ప్రకటితవివిధస్పష్టదోషప్రబంధం

లోకేఽస్మిన్న హ్యర్థవ్రజకులభవనయౌవనాదన్యదస్తి || 2౤29 ||

శృంగారద్రుమనీరదే ప్రసృమరక్రీడారసస్రోతసి

ప్రద్యుమ్నప్రియబాంధవే చతురవాఙ్ముక్తాఫలోదన్వతి |

తన్వీనేత్రచకోరపావనవిధౌ సౌభాగ్యలక్ష్మీనిధౌ

ధన్యః కోఽపి న విక్రియాం కలయతి ప్రాప్తే నవే యౌవనే || 2౤30 ||

సంసారేఽస్మిన్నసారే కునృపతిభవనద్వారసేవాకలంకవ్యాసంగ

వ్యస్తధైర్యం కథం అమలధియో మానసం సంవిదధ్యుః |

యద్యేతాః ప్రోద్యద్//ఇందుద్యుతినిచయభృతో న స్యురంభోజనేత్రాః

ప్రేంఖత్కాంచీకలాపాః స్తనభరవినమన్మధ్యభాజస్తరుణ్యః || 2౤31 ||

సిద్ధాధ్యాసితకందరే హరవృషస్కంధావరుగ్ణద్రుమే

గంగాధౌతశిలాతలే హిమవతః స్థానే స్థితే శ్రేయసి |

కః కుర్వీత శిరః ప్రణామమలినం మ్లానం మనస్వీ జనో

యద్విత్రస్తకురంగశావనయనా న స్యుః స్మరాస్త్రం స్త్రియః || 2౤32 ||

సంసార తవ పర్యంతపదవీ న దవీయసీ |

అంతరా దుస్తరా న స్యుర్యది తే మదిరేక్షణాం || 2౤33 ||

దిశ వనహరిణీభ్యో వంశకాండచ్ఛవీనాం

కవలం ఉపలకోటిచ్ఛిన్నమూలం కుశానాం |

శకయువతికపోలాపాండుతాంబూలవల్లీదలమ్

అరుణనఖాగ్రైః పాటితం వా వధూభ్యః || 2౤34 ||

అసారాః సర్వే తే విరతివిరసాః పాపవిషయా

జుగుప్స్యంతాం యద్వా నను సకలదోషాస్పదం ఇతి |

తథాప్యేతద్భూమౌ నహి పరహితాత్పుణ్యం అధికం

న చాస్మిన్సంసారే కువలయదృశో రమ్యం అపరం || 2౤35 ||

ఏతత్కామఫలో లోకే యద్ద్వయోరేకచిత్తతా |

అన్యచిత్తకృతే కామే శవయోరివ సంగమః || 2౤351 ||

మాత్సర్యం ఉత్సార్య విచార్య కార్యమార్యాః

సమర్యాదం ఇదం వదంతు |

సేవ్యా నితంబాః కిం ఉ భూధరాణామత

స్మరస్మేరవిలాసినీనాం || 2౤36 ||

సంసారే స్వప్నసారే పరిణతితరలే ద్వే గతీ పండితానాం

తత్త్వజ్ఞానామృతాంభఃప్లవలలితధియాం యాతు కాలః కథంచిత్ |

నో చేన్ముగ్ధాంగనానాం స్తనజఘనఘనాభోగసంభోగినీనాం

స్థూలోపస్థస్థలీషు స్థగితకరతలస్పర్శలీలోద్యమానాం || 2౤37 ||

ఆవాసః క్రియతాం గంగే పాపహారిణి వారిణి |

స్తనద్వయే తరుణ్యా వా మనోహారిణి హారిణి || 2౤38 ||

కిం ఇహ బహుభిరుక్తైర్యుక్తిశూన్యైః ప్రలాపైర్ద్వయమ్

ఇహ పురుషాణాం సర్వదా సేవనీయం |

అభినవమదలీలాలాలసం సుందరీణాం

స్తనభరపరిఖిన్నం యౌవనం వా వనం వా || 2౤39 ||

సత్యం జనా వచ్మి న పక్షపాతాల్

లోకేషు సప్తస్వపి తథ్యం ఏతత్ |

నాన్యన్మనోహారి నితంబినీభ్యో

దుఃఖైకహేతుర్న చ కశ్చిదన్యః || 2౤40 ||

కాంతేత్యుత్పలలోచనేతి విపులశ్రోణీభరేత్యున్నమత్పీనోత్తుంగ

పయోధరేతి సముఖాంభోజేతి సుభ్రూరితి |

దృష్ట్వా మాద్యతి మోదతేఽభిరమతే ప్రస్తౌతి విద్వానపి

ప్రత్యక్షాశుచిభస్త్రికాం స్త్రియం అహో మోహస్య దుశ్చేష్టితం || 2౤41 ||

స్మృతా భవతి తాపాయ దృష్టా చోన్మాదకారిణీ |

స్పృష్టా భవతి మోహాయ సా నామ దయితా కథం || 2౤42 ||

తావదేవామృతమయీ యావల్లోచనగోచరా |

చక్షుష్పథాదతీతా తు విషాదప్యతిరిచ్యతే || 2౤43 ||

నామృతం న విషం కించిదేతాం ముక్త్వా నితంబినీం |

సైవామృతలతా రక్తా విరక్తా విషవల్లరీ || 2౤44 ||

ఆవర్తః సంశయానాం అవినయభువనం పట్టణం సాహసానాం

దోషాణాం సన్నిధానం కపటశతమయం క్షేత్రం అప్రత్యయానాం |

స్వర్గద్వారస్య విఘ్నో నరకపురముఖ సర్వమాయాకరండం

స్త్రీయంత్రం కేన సృష్టం విషం అమృతమయం ప్రాణిలోకస్య పాశః || 2౤45 ||

నో సత్యేన మృగాంక ఏష వదనీభూతో న చేందీవరద్వంద్వం

లోచనతాం గత న కనకైరప్యంగయష్టిః కృతా |

కింత్వేవం కవిభిః ప్రతారితమనాస్తత్త్వం విజానన్నపి

త్వఙ్మాంసాస్థిమయం వపుర్మృగదృశాం మందో జనః సేవతే || 2౤46 ||

లీలావతీనాం సహజా విలాసాస్త

ఏవ మూఢస్య హృది స్ఫురంతి |

రాగో నలిన్యా హి నిసర్గసిద్ధస్తత్ర

భ్రమ్త్యేవ వృథా షడ్//అంఘ్రిః || 2౤47 ||

సంమోహయంతి మదయంతి విడంబయంతి

నిర్భర్త్స్యంతి రమయంతి విషాదయంతి |

ఏతాః ప్రవిశ్య సదయం హృదయం నరాణాం

కిం నామ వామనయనా న సమాచరంతి || 2౤471 ||

యదేతత్పూర్ణేందుద్యుతిహరం ఉదారాకృతి పరం

ముఖాబ్జం తన్వంగ్యాః కిల వసతి యత్రాధరమధు |

ఇదం తత్కిం పాకద్రుమఫలం ఇదానీం అతిరసవ్యతీతేఽస్మిన్

కాలే విషం ఇవ భవిష్య్త్యసుఖదం || 2౤48 ||

ఉన్మీలత్త్రివలీతరంగనిలయా ప్రోత్తుంగపీనస్తనద్వంద్వేనోద్గత

చక్రవాకయుగలా వక్త్రాంబుజోద్భాసినీ |

కాంతాకారధరా నదీయం అభితః క్రూరాత్ర నాపేక్షతే

సంసారార్ణవమజ్జనం యది తదా దూరేణ సంత్యజ్యతాం || 2౤49 ||

జల్పంతి సార్ధం అన్యేన పశ్యంత్యన్యం సవిభ్రమాః |

హృద్గతం చింతయంత్యన్యం ప్రియః కో నామ యోషితాం || 2౤50 ||

మధు తిష్ఠతి వాచి యోషితాం హృది హాలాహలం ఏవ కేవలం |

అత//ఏవ నిపీయతేఽధరో హృదయం ముష్టిభిరేవ తాడ్యతే || 2౤51 ||

అపసర సఖే దూరాదస్మాత్కటాక్షవిషానలాత్

ప్రకృతివిషమాద్యోషిత్సర్పాద్విలాసఫణాభృతః |

ఇతరఫణినా దష్టః శక్యశ్చికిత్సితుం ఔషధైశ్చతుర్

వనితాభోగిగ్రస్తం హి మంత్రిణః || 2౤52 ||

విస్తారితం మకరకేతనధీవరేణ

స్త్రీసంజ్ఞితం బడిశం అత్ర భవాంబురాశౌ |

యేనాచిరాత్తద్//అధరామిషలోలమర్త్య

మత్స్యాన్వికృష్య విపచత్యనురాగవహ్నౌ || 2౤53 ||

కామినీకాయకాంతారే కుచపర్వతదుర్గమే |

మా సంచర మనః పాంథ తత్రాస్తే స్మరతస్కరః || 2౤54 ||

వ్యాదీర్ఘేణ చలేన వక్త్రగతినా తేజస్వినా భోగినా

నీలాబ్జద్యుతినాహినా పరం అహం దృష్టో న తచ్చక్షుషా |

దృష్టే సంతి చికిత్సకా దిశి దిశి ప్రాయేణ దర్మార్థినో

ముగ్ధాక్ష్క్షణవీక్షితస్య న హి మే వైద్యో న చాప్యౌషధం || 2౤55 ||

ఇహ హి మధురగీతం నృత్యం ఏతద్రసోఽయం

స్ఫురతి పరిమలోఽసౌ స్పర్శ ఏష స్తనానాం |

ఇతి హతపరమార్థైరింద్రియైర్భ్రామ్యమాణః

స్వహితకరణధూర్తైః పంచభిర్వంచితోఽస్మి || 2౤56 ||

న గమ్యో మంత్రాణాం న చ భవతి భైషజ్యవిషయో

న చాపి ప్రధ్వంసం వ్రజతి వివిధైః శాంతికశతైః |

భ్రమావేశాదంగే కం అపి విదధద్భంగం అసకృత్

స్మరాపస్మారోఽయం భ్రమయతి దృశం ఘూర్ణయతి చ || 2౤57 ||

జాత్య్//అంధాయ చ దుర్ముఖాయ చ జరాజీర్ణా ఖిలాంగాయ చ

గ్రామీణాయ చ దుష్కులాయ చ గలత్కుష్ఠాభిభూతాయ చ |

యచ్ఛంతీషు మనోహరం నిజవపులక్ష్మీలవశ్రద్ధయా

పణ్యస్త్రీషు వివేకకల్పలతికాశస్త్రీషు రాజ్యేత కః || 2౤58 ||

వేశ్యాసౌ మదనజ్వాలా

రూపేఽంధనవివర్ధితా |

కామిభిర్యత్ర హూయంతే

యౌవనాని ధనాని చ || 2౤59 ||

కశ్చుంబతి కులపురుషో వేశ్యాధరపల్లవం మనోజ్ఞం అపి |

చారభటచోరచేటకనటవిటనిష్ఠీవనశరావం || 2౤60 ||

ధన్యాస్త ఏవ ధవలాయతలోచనానాం

తారుణ్యదర్పఘనపీనపయోధరాణాం |

క్షామోదరోపరి లసత్త్రివలీలతానాం

దృష్ట్వాకృతిం వికృతిం ఏతి మనో న యేషాం || 2౤61 ||

బాలే లీలాముకులితం అమీ మంథరా దృష్టిపాతాః

కిం క్షిప్యంతే విరమవిరమ వ్యర్థ ఏష శ్రమస్తే |

సంప్రత్యన్యే వయం ఉపరతం బాల్యం ఆస్థా వనాంతే

క్షీణో మోహస్తృణం ఇవ జగజ్జాలం ఆలోకయామః || 2౤62 ||

ఇయం బాలా మాం ప్రత్యనవరతం ఇందీవరదలప్రభా

చీరం చక్షుః క్షిపతి కిం అభిప్రేతం అనయా |

గతో మోహోఽస్మాకం స్మరశబరబాణవ్యతికరజ్వర

జ్వాలా శాంతా తదపి న వరాకీ విరమతి || 2౤63 ||

కిం కందర్ప కరం కదర్థయసి రే కోదండటంకారితం

రే రే కోకిల కోఉమ్//అలం కలరవం కిం వా వృథా జల్పసి |

ముగ్ధే స్నిగ్ధవిదగ్ధచారుమధురైర్లోలైః కటాక్షైరలం

చేతశ్చుంబితచంద్రచూడచరణధ్యానామృతం వర్తతే || 2౤64 ||

విరహేఽపి సంగమః ఖలు

పరస్పరం సంగతం మనో యేషాం |

హృదయం అపి విఘట్టితం చేత్

సంగీ విరహం విశేషయతి || 2౤65 ||

కిం గతేన యది సా న జీవతి

ప్రాణితి ప్రియతమా తథాపి కిం |

ఇత్యుదీక్ష్య నవమేఘమాలికాం

న ప్రయాతి పథికః స్వమందిరం || 2౤66 ||

విరమత బుధా యోషిత్సంగాత్సుఖాత్క్షణభంగురాత్

కురుత కరుణామైత్రీప్రజ్ఞావధూజనసంగమం |

న ఖలు నరకే హారాక్రాంతం ఘనస్తనమండలం

శరణం అథవా శ్రోణీబింబం రణన్మణిమేఖలం || 2౤67 ||

యదా యోగాభ్యాసవ్యసనకృశయోరాత్మమనసోరవిచ్ఛిన్నా

మైత్రీ స్ఫురతి కృతినస్తస్య కిం ఉ తైః |

ప్రియాణాం ఆలాపైరధరమధుభిర్వక్త్రవిధుభిః

సనిశ్వాసామోదైః సకుచకలశాశ్లేషసురతైః || 2౤68 ||

యదాసీదజ్ఞానం స్మరతిమిరసంచారజనితం

తదా దృష్టనారీమయం ఇదం అశేషం జగదితి |

ఇదానీం అస్మాకం పటుతరవివేకాంజనజుషాం

సమీభూతా దృష్టిస్త్రిభువనం అపి బ్రహ్మ మనుతే || 2౤69 ||

తావదేవ కృతినాం అపి స్ఫురత్యేష

నిర్మలవివేకదీపకః |

యావదేవ న కురంగచక్షుషాం

తాడ్యతే చటులలోచనాంచలైః || 2౤70 ||

వచసి భవతి సంగత్యాగం ఉద్దిశ్య వార్తా

శ్రుతిముఖరముఖానాం కేవలం పండితానాం |

జఘనం అరుణరత్నగ్రంథికాంచీకలాపం

కువలయనయనానాం కో విహాతుం సమర్థః || 2౤71 ||

స్వపరప్రతారకోఽసౌ

నిందతి యోఽలీకపండితో యువతీః |

యస్మాత్తపసోఽపి ఫలం

స్వర్గః స్వర్గేఽపి చాప్సరసః || 2౤72 ||

మత్తేభకుంభదలనే భువి సంతి ధీరాః

కేచిత్ప్రచండమృగరాజవధేఽపి దక్షాః |

కింతు బ్రవీమి బలినాం పురతః ప్రసహ్య

కందర్పదర్పదలనే విరలా మనుష్యాః || 2౤73 ||

సన్మార్గే తావదాస్తే ప్రభవతి చ నరస్తావదేవేంద్రియాణాం

లజ్జాం తావద్విధత్తే వినయం అపి సమాలంబతే తావదేవ |

భ్రూచాపాకృష్టముక్తాః శ్రవణపథగతా నీలపక్ష్మాణ ఏతే

యావల్లీలావతీనాం హృది న ధృతిముషో దృష్టిబాణాః పతంతి || 2౤74 ||

ఉన్మత్తప్రేమసంరంభాద్

ఆరభంతే యద్//అంగనాః |

తత్ర ప్రత్యూహం ఆధాతుం

బ్రహ్మాపి ఖలు కాతరః || 2౤75 ||

తావన్మహత్త్వం పాండిత్యం

కులీనత్వం వివేకితా |

యావజ్జ్వలతి నాంగేషు

హతః పంచేషుపావకః || 2౤76 ||

శాస్త్రజ్ఞోఽపి ప్రగుణితనయోఽత్యాంతబాధాపి బాఢం

సంసారేఽస్మిన్భవతి విరలో భాజనం సద్గతీనాం |

యేనైతస్మిన్నిరయనగరద్వారం ఉద్ఘాటయంతీ

వామాక్షీణాం భవతి కుటిలా భ్రూలతా కుంచికేవ || 2౤77 ||

కృశః కాణః ఖంజః శ్రవణరహితః పుచ్ఛవికలో

వ్రణీ పూయక్లిన్నః కృమికులశతైరావృతతనుః |

క్షుధా క్షామో జీర్ణః పిఠరకకపాలార్పితగలః

శునీం అన్వేతి శ్వా హతం అపి చ హంత్యేవ మదనః || 2౤78 ||

స్త్రీముద్రాం కుసుమాయుధస్య జయినీం సర్వార్థసంపత్కరీం

యే మూఢాః ప్రవిహాయ యాంతి కుధియో మిథ్యాఫలాన్వేషిణః |

తే తేనైవ నిహత్య నిర్దయతరం నగ్నీకృతా ముండితాః

కేచిత్పంచశిఖీకృతాశ్చ జటిలాః కాపాలికాశ్చాపరే || 2౤79 ||

విశ్వామిత్రపరాశరప్రభృతయో వాతాంబుపర్ణాశనాస్తేఽపి

స్త్రీముఖపంకజం సులలితం దృష్ట్వైవ మోహం గతాః |

శాల్యన్నం సఘృతం పయోదధియుతం యే భుంజతే మానవాస్తేషామ్

ఇంద్రియనిగ్రహో యది భవేద్వింధ్యః ప్లవేత్సాగరే || 2౤80 ||

పరిమలభృతో వాతాః శాఖా నవాంకురకోటయో

మధురవిధురోత్కంఠాభాజః ప్రియా పికపక్షిణాం |

విరలవిరసస్వేదోద్గారా వధూవదనేందవః

ప్రసరతి మధౌ ధాత్ర్యాం జాతో న కస్య గుణోదయః || 2౤81 ||

మధురయం మధురైరపి కోకిలా

కలరవైర్మలయస్య చ వాయుభిః |

విరహిణః ప్రహిణస్తి శరీరిణో

విపది హంత సుధాపి విషాయతే || 2౤82 ||

ఆవాసః కిలకించితస్య దయితాపార్శ్వే విలాసాలసాః

కర్ణే కోకిలకామినీకలరవః స్మేరో లతామండపః |

గోష్ఠీ సత్కవిభిః సమం కతిపయైర్ముగ్ధాః సుధాంశోః కరాః

కేషాంచిత్సుఖయంతి చాత్ర హృదయం చైత్రే విచిత్రాః క్షపాః || 2౤83 ||

పాంథ స్త్రీవిరహానలాహుతికలాం ఆతన్వతీ మంజరీమాకందేషు

పికాంగనాభిరధునా సోత్కంఠం ఆలోక్యతే |

అప్యేతే నవపాటలాపరిమలప్రాగ్భారపాటచ్చరా

వాంతిక్లాంతివితానతానవకృతః శ్రీఖండశైలానిలాః || 2౤84 ||

ప్రథితః ప్రణయవతీనాం

తావత్పదం ఆతనోతు హృది మానః |

భవతి న యావచ్చందనతరు

సురభిర్మలయపవమానః || 2౤85 ||

సహకారకుసుమకేసరనికర

భరామోదమూర్చ్ఛితదిగ్//అంతే |

మధురమధురవిధురమధుపే

మధౌ భవేత్కస్య నోత్కంఠా || 2౤86 ||

అచ్ఛాచ్ఛచందనరసార్ద్రతరా మృగాక్ష్యో

ధారాగృహాణి కుసుమాని చ కోఉమ్//ఉదీ చ |

మందో మరుత్సుమనసః శుచి హర్మ్యపృష్ఠం

గ్రీష్మే మదం చ మదనం చ వివర్ధయంతి || 2౤87 ||

స్రజో హృద్యామోదా వ్యజనపవనశ్చంద్రకిరణాః

పరాగః కాసారో మలయజరజః శీధు విశదం |

శుచిః సౌధోత్సంగః ప్రతను వసనం పంకజదృశో

నిదాఘర్తావేతద్విలసతి లభంతే సుకృతినః || 2౤88 ||

సుధాశుభ్రం ధామ స్ఫురద్//అమలరశ్మిః శశధరః

ప్రియావక్త్రాంభోజం మలయజరజశ్చాతిసురభిః |

స్రజో హృద్యామోదాస్తదిదం అఖిలం రాగిణి జనే

కరోత్యంతః క్షోభం న తు విషయసంసర్గవిముఖే || 2౤89 ||

తరుణీవేషోద్దీపితకామా

వికసజ్జాతీపుష్పసుగంధిః |

ఉన్నతపీనపయోధరభారా

ప్రావృట్తనుతే కస్య న హర్షం || 2౤90 ||

వియద్//ఉపచితమేఘం భూమయః కందలిన్యో

నవకుటజకదంబామోదినో గంధవాహాః |

శిఖికులకలకేకారావరమ్యా వనాంతాః

సుఖినం అసుఖినం వా సర్వం ఉత్కంఠయంతి || 2౤91 ||

ఉపరి ఘనం ఘనపటలం

తిర్యగ్గిరయోఽపి నర్తితమయూరాః |

క్షితిరపి కందలధవలా

దృష్టిం పథికః క్వ పాతయతి || 2౤92 ||

ఇతో విద్యుద్వల్లీవిలసితం ఇతః కేతకితరోః

స్ఫురన్గంధః ప్రోద్యజ్జలదనినదస్ఫూర్జితం ఇతః |

ఇతః కేకిక్రీడాకలకలరవః పక్ష్మలదృశాం

కథం యాస్యంత్యేతే విరహదివసాః సంభృతరసాః || 2౤93 ||

అసూచిసంచారే తమసి నభసి ప్రౌఢజలదధ్వని

ప్రాజ్ఞంమన్యే పతతి పృషతానాం చ నిచయే |

ఇదం సౌదామిన్యాః కనకకమనీయం విలసితం

ముదం చ మ్లానిం చ ప్రథయతి పథి స్వైరసుదృశాం || 2౤94 ||

ఆసారేణ న హర్మ్యతః ప్రియతమైర్యాతుం బహిః శక్యతే

శీతోత్కంపనిమిత్తం ఆయతదృశా గాఢం సమాలింగ్యతే |

జాతాః శీకరశీతలాశ్చ మరుతోరత్యంతఖేదచ్ఛిదో

ధన్యానాం బత దుర్దినం సుదినతాం యాతి ప్రియాసంగమే || 2౤95 ||

అర్ధం సుప్త్వా నిశాయాః సరభససురతాయాససన్నశ్లథాంగప్రోద్భూతాసహ్య

తృష్ణో మధుమదనిరతో హర్మ్యపృష్ఠే వివిక్తే |

సంభోగక్లాంతకాంతాశిథిలభుజలతావర్జితం కర్కరీతో

జ్యోత్స్నాభిన్నాచ్ఛధారం పిబతి న సలిలం శారదం మందపుణ్యః || 2౤96 ||

హేమంతే దధిదుగ్ధసర్పిరశనా మాంజిష్ఠవాసోభృతః

కాశ్మీరద్రవసాంద్రదిగ్ధవపుషశ్ఛిన్నా విచిత్రై రతైః |

వృత్తోరుస్తనకామినోజనకృతాశ్లేషా గృహాభ్యంతరే

తాంబూలీదలపూగపూరితముఖా ధన్యాః సుఖం శేరతే || 2౤97 ||

ప్రదుయత్ప్రౌఢప్రియంగుద్యుతిభృతి వికసత్కుందమాద్యద్ద్విరేఫే

కాలే ప్రాలేయవాతప్రచలవిలసితోదారమందారధామ్ని |

యేషాం నో కంఠలగ్నా క్షణం అపి తుహినక్షోదదక్షా మృగాక్షీ

తేసాం ఆయామయామా యమసదనసమా యామినీ యాతి యూనాం || 2౤98 ||

చుంబంతో గండభిత్తీరలకవతి ముఖే సీత్కృతాన్యాదధానా

వక్షఃసూత్కంచుకేషు స్తనభరపులకోద్భేదం ఆపాదయంతః |

ఊరూనాకంపయంతః పృథుజఘనతటాత్స్రంసయంతోఽంశుకాని

వ్యక్తం కాంతాజనానాం విటచరితభృతః శైశిరా వాంతి వాతాః || 2౤99 ||

కేశానాకులయందృశో ముకులయన్వాసో బలాదాక్షిపన్నాతన్వన్

పులకోద్గమం ప్రకటయన్నావేగకంపం శనైః |

బారం బారం ఉదారసీత్కృతకృతో దంతచ్ఛదాన్పీడయన్

ప్రాయః శైశిర ఏష సంప్రతి మరుత్కాంతాసు కాంతాయతే || 2౤100 ||

యద్యస్య నాస్తి రుచిరం తస్మింస్తస్య స్పృహా మనోజ్ఞేఽపి |

రమణీయేఽపి సుధాంశౌ న మనఃకామః సరోజిన్యాః || 2౤101 ||

వైరాగ్యే సంచరత్యేకో నీతౌ భ్రమతి చాపరః |

శృంగారే రమతే కశ్చిద్భువి భేదాః పరస్పరం || 2౤102 ||