BHARTRUHARI SATAKA TRISATI - VAIRAAGYA SATAKAM భర్త్రుహరి శతక త్రిశతి - వైరాగ్య శతకం

చూడోత్తంసితచంద్రచారుకలికాచంచచ్ఛిఖాభాస్వరో

లీలాదగ్ధవిలోలకామశలభః శ్రేయోదశాగ్రే స్ఫురన్ |

అంతఃస్ఫూర్జద్//అపారమోహతిమిరప్రాగ్భారం ఉచ్చాటయన్

శ్వేతఃసద్మని యోగినాం విజయతే జ్ఞానప్రదీపో హరః || 3౤1 ||

భ్రాంతం దేశం అనేకదుర్గవిషమం ప్రాప్తం న కించిత్ఫలం

త్యక్త్వా జాతికులాభిమానం ఉచితం సేవా కృతా నిష్ఫలా |

భుక్తం మానవివర్జితం పరగృహేష్వాశంకయా కాకవత్

తృష్ణే జృంభసి పాపకర్మపిశునే నాద్యాపి సంతుష్యసి || 3౤2 ||

ఉత్ఖాతం నిధిశంకయా క్షితితలం ధ్మాతా గిరేర్ధాతవో

నిస్తీర్ణః సరితాం పతిర్నృపతయో యత్నేన సంతోషితాః |

మంత్రారాధనతత్పరేణ మనసా నీతాః శ్మశానే నిశాః

ప్రాప్తః కాణవరాటకోఽపి న మయా తృష్ణే సకామా భవ || 3౤3 ||

ఖలాలాపాః సౌఢాః కథం అపి తద్//ఆరాధనపరైర్నిగృహ్యాంతర్

బాష్పం హసితం అపి శూన్యేన మనసా |

కృతో విత్తస్తంభప్రతిహతధియాం అంజలిరపి

త్వం ఆశే మోఘాశే కిమ అపరం అతో నర్తయసి మాం || 3౤4 ||

అమీషాం ప్రాణానాం తులితవిసినీపత్రపయసాం

కృతే కిం నాస్మాభిర్విగలితవివేకైర్వ్యవసితం |

యద్//ఆఢ్యానాం అగ్రే ద్రవిణమదనిఃసంజ్ఞమనసాం

కృతం మావవ్రీడైర్నిజగుణకథాపాతకం అపి || 3౤5 ||

క్షాంతం న క్షమయా గృహోచితసుఖం త్యక్తం న సంతోషతః

సోఢో దుఃసహశీతతాపపవనక్లేశో న తప్తం తపః |

ధ్యాతం విత్తం అహర్నిశం నిత్యమితప్రాణైర్న శంభోః పదం

తత్తత్కర్మ కృతం యదేవ మునిభిస్తైస్తైః ఫలైర్వంచితాః || 3౤6 ||

భోగా న భుక్తా వయం ఏవ భుక్తాస్

తపో న తప్తం వయం ఏవ తప్తాః |

కాలో న యాతో వయం ఏవ యాతాస్తృష్ణా

న జీర్ణా వయం ఏవ జీర్ణాః || 3౤7 ||

బలిభిర్ముఖం ఆక్రాంతం పలితేనాంకితం శిరః |

గాత్రాణి శిథిలాయంతే తృష్ణైకా తరుణాయతే || 3౤8 ||

వివేకవ్యాకోశే విదధతి సమే శామ్యతి తృషా

పరిష్వంగే తుంగే ప్రసరతితరాం సా పరిణతా |

జరాజీర్ణైశ్వర్యగ్రసనగహనాక్షేపకృపణస్తృషాపాత్రం

యస్యాం భవతి మరుతాం అప్యధిపతిః || 3౤81 ||

నివృత్తా భోగేచ్ఛా పురుషబహుమానోఽపి గలితః

సమానాః స్వర్యాతాః సపది సుహృదో జీవితసమాః |

శనైర్యష్ట్యుత్థానం ఘనతిమిరరుద్ధే చ నయనే

అహో మూఢః కాయస్తదపి మరణాపాయచకితః || 3౤9 ||

ఆశా నామ నదీ మనోరథజలా తృష్ణాతరంగాకులా

రాగగ్రాహవతీ వితర్కవిహగా ధైర్యద్రుమధ్వంసినీ |

మోహావర్తసుదుస్తరాతిగహనా ప్రోత్తుంగచింతాతటీ

తస్యాః పరగతా విశుద్ధం అలసో నందంతి యోగీశ్వరాః || 3౤10 ||

న సంసారోత్పన్నం చరితం అనుపశ్యామి కుశలం

విపాకః పుణ్యానాం జనయతి భయం మే విమృశతః |

మహద్భిః పుణ్యౌఘైశ్చిరపరిగృహీతాశ్చ విషయా

మహాంతో జాయంతే వ్యసనం ఇవ దాతుం విషయిణాం || 3౤11 ||

అవశ్యం యాతారశ్చిరతరం ఉషిత్వాపి విషయా

వియోగే కో భేదస్త్యజతి న జనో యత్స్వయం అమూన్ |

వ్రజంతః స్వాతంత్ర్యాదతులపరితాపాయ మనసః

స్వయం త్యక్తా హ్యేతే శమసుఖం అనంతం విదధతి || 3౤12 ||

బ్రహ్మజ్ఞానవివేకనిర్మలధియః కుర్వంత్యహో దుష్కరం

యన్ముంచంత్యుపభోగభాంజ్యపి ధనాన్యేకాంతతో నిఃస్పృహాః |

సంప్రాతాన్న పురా న సంప్రతి న చ ప్రాప్తౌ దృఢప్రత్యయాన్

వాంఛామాత్రపరిగ్రహానపి పరం త్యక్తుం న శక్తా వయం || 3౤13 ||

ధన్యానాం గిరికందరేషు వసతాం జ్యోతిః పరం ధ్యాయతామానందాశ్రు

జలం పిబంతి శకునా నిఃశంకం అంకేశయాః |

అస్మాకం తు మనోరథోపరచితప్రాసాదవాపీతటక్రీడా

కాననకేలికౌతుకజుషాం ఆయుః పరం క్షీయతే || 3౤14 ||

భిక్షాశతం తదపి నీరసం ఏకబారం

శయ్యా చ భూః పరిజనో నిజదేహమాత్రం |

వస్త్రం విశీర్ణశతఖండమయీ చ కంథా

హా హా తథాపి విషయా న పరిత్యజంతి || 3౤15 ||

స్తనౌ మాంసగ్రంథీ కనకకలశావిత్యుపమితీ

ముఖం శ్లేష్మాగారం తదపి చ శశాంకేన తులితం |

స్రవన్మూత్రక్లిన్నం కరివరశిరస్పర్ధి జఘనం

ముహుర్నింద్యం రూపం కవిజనవిశేషైర్గురుకృతం || 3౤16 ||

ఏకో రాగిషు రాజతే ప్రియతమాదేహార్ధహారీ హరో

నీరాగేషు జనో విముక్తలలనాసంగో న యస్మాత్పరః |

దుర్వారస్మరబాణపన్నగవిషవ్యాబిద్ధముగ్ధో జనః

శేషః కామవిడంబితాన్న విషయాన్భోక్తుం న మోక్తుం క్షమః || 3౤17 ||

అజానందాహాత్మ్యం పతతు శలభస్తీవ్రదహనే

స మీనోఽప్యజ్ఞానాద్బడిశయుతం అశ్నాతు పిశితం |

విజానంతోఽప్యేతే వయం ఇహ వియజ్జాలజటిలాన్

న ముంచామః కానాం అహహ గహనో మోహమహిమా || 3౤18 ||

తృషా శుష్యత్యాస్యే పిబతి సలిలం శీతమధురం

క్షుధార్తః శాల్యన్నం కవలయతి మాంసాదికలితం |

ప్రదీప్తే కామాగ్నౌ సుదృఢతరం ఆలింగతి వధూం

ప్రతీకారం వ్యాధః సుఖం ఇతి విపర్యస్యతి జనః || 3౤19 ||

తుంగం వేశ్మ సుతాః సతాం అభిమతాః సంఖ్యాతిగాః సంపదః

కల్యాణీ దయితా వయశ్చ నవం ఇత్యజ్ఞానమూఢో జనః |

మత్వా విశ్వం అనశ్వరం నివిశతే సంసారకారాగృహే

సందృశ్య క్షణభంగురం తదఖిలం ధన్యస్తు సన్న్యస్యతి || 3౤20 ||

దీనా దీనముఖైః సదైవ శిశుకైరాకృష్టజీర్ణాంబరా

క్రోశద్భిః క్షుధితైర్నిరన్నవిధురా దృశ్యా న చేద్గేహినీ |

యాచ్ఞాభంగభయేన గద్గదగలత్రుట్యద్విలీనాక్షరం

కో దేహీతి వదేత్స్వదగ్ధజఠరస్యార్థే మనస్వీ పుమాన్ || 3౤21 ||

అభిమతమహామానగ్రంథిప్రభేదపటీయసీ

గురుతరగుణగ్రామాభోజస్ఫుటోజ్జ్వలచంద్రికా |

విపులవిలల్లజ్జావల్లీవితానకుఠారికా

జఠరపిఠరీ దుస్పురేయం కరోతి విడంబనం || 3౤22 ||

పుణ్యే గ్రామే వనే వా మహతి సితపటచ్ఛన్నపాలీ కపాలిం

హ్యాదాయ న్యాయగర్భద్విజహుతహుతభుగ్ధూమధూమ్రోపకంఠే |

ద్వారం ద్వారం ప్రవిష్టో వరం ఉదరదరీపూరణాయ క్షుధార్తో

మానీ ప్రాణైః సనాథో న పునరనుదినం తుల్యకుల్యేసు దీనః || 3౤23 ||

గంగాతరంగకణశీకరశీతలాని

విద్యాధరాధ్యుషితచారుశిలాతలాని |

స్థానాని కిం హిమవతః ప్రలయం గతాని

యత్సావమానపరపిండరతా మనుష్యాః || 3౤24 ||

కిం కందాః కందరేభ్యః ప్రలయం ఉపగతా నిర్ఝరా వా గిరిభ్యః

ప్రధ్వస్తా వా తరుభ్యః సరసగలభృతో వల్కలిన్యశ్చ శాఖాః |

వీక్ష్యంతే యన్ముఖాని ప్రసభం అపగతప్రశ్రయాణాం ఖలానాం

దుఃఖాప్తస్వల్పవిత్తస్మయపవనవశానర్తితభ్రూలతాని || 3౤25 ||

పుణ్యైర్మూలఫలైస్తథా ప్రణయినీం వృత్తిం కురుష్వాధునా

భూశయ్యాం నవపల్లవైరకృపణైరుత్తిష్ఠ యావో వనం |

క్షుద్రాణాం అవివేకమూఢమనసాం యత్రేశ్వరాణాం సదా

విత్తవ్యాధివికారవిహ్వలగిరాం నామాపి న శ్రూయతే || 3౤26 ||

ఫలం స్వేచ్ఛాలభ్యం ప్రతివనం అఖేదం క్షితిరుహాం

పయః స్థానే స్థానే శిశిరమధురం పుణ్యసరితాం |

మృదుస్పర్శా శయ్యా సులలితలతాపల్లవమయీ

సహంతే సంతాపం తదపి ధనినాం ద్వారి కృపణాః || 3౤27 ||

యే వర్తంతే ధనపతిపురః ప్రార్థనాదుఃఖభాజో

యే చాల్పత్వం దధతి విషయాక్షేపపర్యాప్తబుద్ధేః |

తేషాం అంతఃస్ఫురితహసితం వాసరాణి స్మరేయం

ధ్యానచ్ఛేదే శిఖరికుహరగ్రావశయ్యానిషణ్ణః || 3౤28 ||

యే సంతోషనిరంతరప్రముదితస్తేషాం న భిన్నా ముదో

యే త్వన్యే ధనలుబ్ధసంకలధియస్తేసాం న తృష్ణాహతా |

ఇత్థం కస్య కృతే కుతః స విధినా కీదృక్పదం సంపదాం

స్వాత్మన్యేవ సమాప్తహేమమహిమా మేరుర్న మే రోచతే || 3౤29 ||

భిక్షాహారం అదైన్యం అప్రతిసుఖం భీతిచ్ఛిదం సర్వతో

దుర్మాత్సర్యమదాభిమానమథనం దుఃఖౌఘవిధ్వంసనం |

సర్వత్రాన్వహం అప్రయత్నసులభం సాధుప్రియం పావనం

శంభోః సత్రం అవాయం అక్షయనిధిం శంసంతి యోగీశ్వరాః || 3౤30 ||

భోగే రోగమయం కులే చ్యుతిభయం విత్తే నృపాలాద్భయం

మానే ధైన్యభయం బలే రిపుభయం రూపే జరాయ భయం |

శాస్త్రే వాదిభయం గుణే ఖలభయం కాయే కృతాంతాద్భయం

సర్వం వస్తు భయాన్వితం భువి న్\'ఎ9ణాం వైరాగ్యం ఏవాభయం || 3౤31 ||

ఆక్రాంతం మరణేన జన్మ జరసా చాత్యుజ్జ్వలం యౌవనం

సంతోషో ధనలిప్సయా శమముఖం ప్రౌఢాంగనావిభ్రమైః |

లోకైర్మత్సరిభిర్గుణా వనభువో వ్యాలైర్నృపా దుర్జనైర్

అస్థైర్యేణ విభూతయోఽప్యపహతా గ్రస్తం న కిం కేన వా || 3౤32 ||

ఆధివ్యాధిశతైర్జనస్య వివిధైరారోగ్యం ఉన్మూల్యతే

లక్ష్మీర్యత్ర పతంతి తత్ర వివృతద్వారా ఇవ వ్యాపదః |

జాతం జాతం అవశ్యం ఆశు వివశం మృత్యుః కరోత్యాత్మసాత్

తత్కిం తేన నిరంకుశేన విధినా యన్నిర్మితం సుస్థిరం || 3౤33 ||

భోగాస్తుంగతరంగభంగతరలాః ప్రాణాః క్షణధ్వంసినః

స్తోకాన్యేవ దినాని యౌవనసుఖం స్ఫూర్తిః ప్రియాసు స్థితా |

తత్సంసారం అసారం ఏవ నిఖిలం బుద్ధ్వా బుధా బోధకా

లోకానుగ్రహపేశలేన మనసా యత్నః సమాధీయతాం || 3౤34 ||

భోగా మేఘవితానమధ్యవిలసత్సౌదామినీచంచలా

ఆయుర్వాయువిఘట్టితాబ్జపటలీలీనాంబువద్భంగురం |

లీలా యౌవనలాలసాస్తనుభృతాం ఇత్యాకలయ్య ద్రుతం

యోగే ధైర్యసమాధిసిద్ధిసులభే బుద్ధిం విదధ్వం బుధాః || 3౤35 ||

ఆయుః కల్లోలలోలం కతిపయదివసస్థాయినీ యౌవనశ్రీర్

అర్థాః సంకల్పకల్పా ఘనసమయతడిద్విభ్రమా భోగపూగాః |

కంఠాశ్లేషోపగూఢ తదపి చ న చిరం యత్ప్రియాభః ప్రణీతం

బ్రహ్మణ్యాసక్తచిత్తా భవత భవమయాంభోధిపారం తరీతుం || 3౤36 ||

కృచ్ఛ్రేణామేధ్యమధ్యే నియమితతనుభిః స్థీయతే గర్భవాసే

కాంతావిశ్లేషదుఃఖవ్యతికరవిషమో యౌవనే చోపభోగః |

వామాక్షీణాం అవజ్ఞావిహసితవసతిర్వృద్ధభావోఽన్యసాధుః

సంసారే రే మనుష్యా వదత యది సుఖం స్వల్పం అప్యస్తి కించిథ్ || 3౤37 ||

వ్యాఘ్రీవ తిష్ఠతి జరా పరితర్జయంతీ

రోగాశ్చ శత్రవ ఇవ ప్రహరంతి దేహం |

ఆయుః పరిస్రవంతి భిన్నఘటాదివాంభో

లోకస్తథాప్యహితం ఆచరతీతి చిత్రం || 3౤38 ||

భోగా భంగురవృత్తయో బహువిధాస్తైరేవ చాయం భవస్తత్

కస్యేహ కృతే పరిభ్రమత రే లోకాః కృతం చేష్టతైః |

ఆశాపాశశతాపశాంతివిశదం చేతఃసమాధీయతాం

కామోత్పత్తివశాత్స్వధామని యది శ్రద్దేయం అస్మద్వచః || 3౤39 ||

సఖే ధన్యాః కేచిత్త్రుటితభవబంధవ్యతికరా

వనాంతే చిత్తాంతర్విషం అవిషయాశీత్విషగతాః |

శరచ్చంద్రజ్యోత్స్నాధవలగగనాభోగసుభగాం

నయంతే యే రాత్రిం సుకృతచయచింతైకశరణాః || 3౤391 ||

బ్రహ్మేంద్రాదిమరుద్గణాంస్తృణకణాన్యత్ర స్థితో మన్యతే

యత్స్వాదాద్విరసా భవంతి విభవాస్త్రైలోక్యరాజ్యాదయః |

భోగః కోఽపి స ఏవ ఏక పరమో నిత్యోదితో జృంభతే

భోః సాధో క్షణభంగురే తదితరే భోగే రతిం మా కృథాః || 3౤40 ||

సా రమ్యా నగరీ మహాన్స నృపతిః సామంతచక్రం చ తత్

పార్శ్వే తస్య చ సా విదగ్ధపరిషత్తాశ్చంద్రబింబాననాః |

ఉద్వృత్తః స రాజపుత్రనివహస్తే వందినస్తాః కథాః

సర్వం యస్య వశాదగాత్స్మృతిపథం కాలాయ తస్మై నమః || 3౤41 ||

యత్రానేకః క్వచిదపి గృహే తత్ర తిష్ఠత్యథైకో

యత్రాప్యేకస్తదను బహవస్తత్ర నైకోఽపి చాంతే |

ఇత్థం నయౌ రజనిదివసౌ లోలయంద్వావివాక్షౌ

కాలః కల్యో భువనఫలకే క్రడతి ప్రాణిశారైః || 3౤42 ||

ఆదిత్యస్య గతాగతైరహరహః సంక్షీయతే జీవితం

వ్యాపారైర్బహుకార్యభారగురుభిః కాలోఽపి న జ్ఞాయతే |

దృష్ట్వా జన్మజరావిపత్తిమరణం త్రాసశ్చ నోత్పద్యతే

పీత్వా మోహమయీం ప్రమాదమదిరాం ఉన్మత్తభూతం జగథ్ || 3౤43 ||

రాత్రిః సైవ పునః స ఏవ దివసో మత్వా ముధా జంతవో

ధావంత్యుద్యమినస్తథైవ నిభృతప్రారబ్ధతత్తత్క్రియాః |

వ్యాపారైః పునర్//ఉక్తభూతవిషయైరిత్థం విధేనామునా

సంసారేణ కదర్థితా వయం అహో మోహాన్న లజ్జామహే || 3౤44 ||

న ధ్యానం పదం ఈశ్వరస్య విధివత్సంసారవిచ్ఛిత్తయే

స్వర్గద్వారకపాటపాటనపటుర్ధర్మోఽపి నోపార్జితః |

నారీపీనపయోధరోరుయుగలం స్వప్నేఽపి నాలింగితం

మాతుః కేవలం ఏవ యౌవనవనచ్ఛేదే కుఠారా వయం || 3౤45 ||

నాభ్యస్తా ప్రతివాదివృందదమనీ విద్యా వినీతోచితా

ఖడ్గాగ్రైః కరికుంభపీఠదలనైర్నాకం న నీతం యశః |

కాంతాకోఉమ్//అలపల్లవాధరరసః పీతో న చంద్రోదయే

తారుణ్యం గతం ఏవ నిష్ఫలం అహో శూన్యాలయే దీపవథ్ || 3౤46 ||

విద్యా నాధిగతా కలంకరహితా విత్తం చ నోపార్జితం

శుశ్రూషాపి సమాహితేన మనసా పిత్రోర్న సంపాదితా |

ఆలోలాయతలోచనాః ప్రియతమాః స్వప్నేఽపి నాలింగితాః

కాలోఽయం పరపిండలోలుపతయా కాకైరివ ప్రేర్యతే || 3౤47 ||

వయం యేభ్యో జాతాశ్చిరపరిగతా ఏవ ఖలు తే

సమం యైః సంవృద్ధాః స్మృతివిషయతాం తేఽపి గమితాః |

ఇదానీం ఏతే స్మః ప్రతిదివసం ఆసన్నపతనా

గతాస్తుల్యావస్థాం సికతిలనదీతీరతరుభిః || 3౤48 ||

ఆయుర్వర్షశతం న్\'ఎ9ణాం పరిమితం రాత్రౌ తద్//అర్ధం గతం

తస్యార్ధస్య పరస్య చార్ధం అపరం బాలత్వవృద్ధత్వయోః |

శేషం వ్యాధివియోగదుఃఖసహితం సేవాదిభిర్నీయతే

జీవే వారితరంగచంచలతరే సౌఖ్యం కుతః ప్రాణినాం || 3౤49 ||

క్షణం బాలో భూత్వా క్షణం పై యువా కామరసికః

క్షణం విత్తైర్హీనః క్షణం అపి చ సంపూర్ణవిభవః |

జరాజీర్ణైరంగైర్నట ఇవ బలీమండితతనూర్

నరః సంసారాంతే విశతి యమధానీయవనికాం || 3౤50 ||

త్వం రాజా వయం అప్యుపాసితగురుప్రజ్ఞాభిమానోన్నతాః

ఖ్యాతస్త్వం విభవైర్యశాంసి కవయో దిక్షు ప్రతన్వంతి నః |

ఇత్థం మానధనాతిదూరం ఉభయోరప్యావయోరంతరం

యద్యస్మాసు పరాఙ్ముఖోఽసి వయం అప్యేకాంతతో నిఃస్పృహా || 3౤51 ||

అర్థానాం ఈశిషే త్వం వయం అపి చ గిరాం ఈశ్మహే యావదర్థం

శూరస్త్వం వాదిదర్పవ్యుపశమనవిధావక్షయం పాటవం నః |

సేవంతే త్వాం ధనాఢ్యా మతిమలహతయేమాం అపి శ్రోతుకామామయ్య్

అప్యాస్థా న తే చేత్త్వయి మమ నితరాం ఏవ రాజన్ననాస్థా || 3౤52 ||

వయం ఇహ పరితుష్టా వల్కలైస్త్వం దుకూలైః

సమ ఇహ పరితోషో నిర్విశేషో విశేషః |

స తు భవతు దరిద్రో యస్య తృష్ణా విశాలా

మనసి చ పరితుష్టే కోఽర్థవాన్కో దరిద్రః || 3౤53 ||

ఫలం అలం అశనాయ స్వాదు పానాయ తోయం

క్షితిరపి శయనార్థం వాససే వల్కలం చ |

నవఘనమధుపానభ్రాంతసర్వేంద్రియాణామవినయమ్

అనుమంతుం నోత్సహే దుర్జనానాం || 3౤54 ||

అశ్నీమహి వయం భిక్షాం ఆశావాసో వసీమహి |

శయీమహి మహీపృష్ఠే కుర్వీమహి కిం ఈశ్వరైః || 3౤55 ||

న నటా నా విటా న గాయకా న చ సభ్యేతరవాదచుంచవః |

నృపం ఈక్షితుం అత్ర కే వయం స్తనభారానమితా న యోషితః || 3౤56 ||

విపులహృదయైరీశైరేతజ్జగజ్జనితం పురా

విధృతం అపరైర్దత్తం చాన్యైర్విజిత్య తృణం యథా |

ఇహ హి భువనాన్యన్యైర్ధీరాశ్చతుర్దశ భుంజతే

కతిపయపురస్వామ్యే పుంసాం క ఏష మదజ్వరః || 3౤57 ||

అభుక్తాయాం యస్యాం క్షణం అపి న యాతం నృపశతైర్

ధువస్తస్యా లాభే క ఇవ బహుమానః క్షితిభృతాం |

తద్//అంశస్యాప్యంశే తద్//అవయలేశేఽపి పతయో

విషాదే కర్తవ్యే విదధతి జడాః ప్రత్యుత ముదం || 3౤58 ||

మృత్పిండో జలరేఖయా బలయతిః సర్వోఽప్యయం నన్వణుః

స్వాంశీకృత్య స ఏవ సంగరశతై రాజ్ఞాం గణా భుంజతే |

యే దద్యుర్దదతోఽథవా కిం అపరం క్షుద్రా దరిద్రం భృశం

ధిగ్ధిక్తాన్పురుషాధమాంధనకణాన్వాంఛంతి తేభ్యోఽపి యే || 3౤59 ||

స జాతః కోఽప్యాసీన్మదనరిపుణా మూర్ధ్ని ధవలం

కపాలం యస్యోచ్చైర్వినిహితం అలంకారవిధయే |

నృభిః ప్రాణత్రాణప్రవణమతిభిః కైశ్చిదధునా

నమద్భిః కః పుంసాం అయం అతులదర్పజ్వరభరః || 3౤60 ||

పరేషాం చేతాంసి ప్రతిదివసం ఆరాధ్య బహుధా

ప్రసాదం కిం నేతుం విశసి హృదయ క్లేశకలితం |

ప్రసన్నే త్వయ్యంతఃసవయముదితచింతామణిగణో

వివిక్తః సంకల్పః కిం అభిలషితం పుష్యతి న తే || 3౤61 ||

సత్యాం ఏవ త్రిలోకీసరితి హరశిరశ్చుంబినీవచ్ఛటాయాం

సద్వృత్తిం కల్పయంత్యాం బటవిటపభవైర్వల్కలైః సత్ఫలైశ్చ |

కోఽయం విద్వాన్విపత్తిజ్వరజనితరుజాతీవదుఃఖాసికానాం

వక్త్రం వీక్షేత దుఃస్థే యది హి న విభృయాత్స్వే కుటుంబేఽనుకంపాం || 3౤611 ||

పరిభ్రమసి కిం ముధా క్వచన చిత్త విశ్రామ్యతాం

స్వయం భవతి యద్యథా భవతి తత్తథా నాన్యథా |

అతీతం అననుస్మరన్నపి చ భావ్యసంకల్పయన్నతర్కిత

సమాగమానుభవామి భోగనాహం || 3౤62 ||

ఏతస్మాద్విరమేంద్రియార్థగహనాదాయాసకాదాశ్రయశ్రేయో

మార్గం అశేషదుఃఖశమనవ్యాపారదక్షం క్షణాత్ |

స్వాత్మీభావం ఉపైహి సంత్యజ నిజాం కల్లోలలోలం గతిం

మా భూయో భజ భంగురాం భవరతిం చేతః ప్రసీదాధునా || 3౤63 ||

మోహం మార్జయ తాం ఉపార్జయ రతిం చంద్రార్ధచూడామణౌ

చేతః స్వర్గతరంగిణీతటభువాం ఆసంగం అంగీకురు |

కో వా వీచిషు బుద్బుదేషు చ తడిల్లేఖాసు చ శ్రీషు చ

జ్వాలాగ్రేషు చ పన్నగేషు సరిద్వేగేషు చ చప్రత్యయః || 3౤64 ||

చేతశ్చింతయ మా రమాం సకృదిమాం అస్థాయినీం ఆస్థయా

భూపాలభ్రుకుటీకుటీవిహరణవ్యాపారపణ్యాంగనాం |

కంథాకంచుకినః ప్రవిశ్య భవనద్వారాణి వారాణసీరథ్యా

పంక్తిషు పాణిపాత్రపతితాం భిక్షాం అపేక్షామహే || 3౤65 ||

అగ్రే గీతం సరసకవయః పార్శ్వయోర్దాక్షిణాత్యాః

పశ్చాల్లీలావలయరణితం చామరగ్రాహిణీనాం |

యద్యస్త్యేవం కురు భవరసాస్వాదనే లంపటత్వం

నో చేచ్చేతః ప్రవిశ సహసా నిర్వికల్పే సమాధౌ || 3౤66 ||

ప్రాప్తాః శ్రియః సకలకామదుధాస్తతః కిం

న్యస్తం పదం శిరసి విద్విషతాం తతః కిం |

సంపాదితాః ప్రణయినో విభవైస్తతః కిం

కల్పం స్థితాస్తనుభృతాం తనవస్తతః కిం || 3౤67 ||

భక్తిర్భవే మరణజన్మభయం హృదిస్థం

స్నేహో న బంధుషు న మన్మథజా వికారాః |

సంసర్జ దోషరహితా విజయా వనాంతా

వైరాగ్యం అస్తి కిం ఇతః పరమర్థనీయం || 3౤68 ||

తస్మాదనంతం అజరం పరమం వికాసి

తద్బ్రహ్మ చింతయ కిం ఏభిరసద్వికల్పైః |

యస్యానుషంగిణ ఇమే భువనాధిపత్యభోగాదయః

కృపణలోకమతా భవంతి || 3౤69 ||

పాతాలం ఆవిశసి యాసి నభో విలంఘ్య

దిఙ్మండలం భ్రమసి మానస చాపలేన |

భ్రాంత్యాపి జాతు విమలం కథం ఆత్మనీనం

న బ్రహ్మ సంసరసి విర్వృతిమం ఏషి యేన || 3౤70 ||

కిం వేదైః స్మృతిభిః పురాణపఠనైః శాస్త్రైర్మహావిస్తరైః

స్వర్గగ్రామకుటీనివాసఫలదైః కర్మక్రియావిభ్రమైః |

ముక్త్వైకం భవదుఃఖభారరచనావిధ్వంసకాలానలం

స్వాత్మానందపదప్రవేశకలనం శేసైర్వాణిగ్వృత్తిభిః || 3౤71 ||

నాయం తే సమయో రహస్యం అధునా నిద్రాతి నాథో యది

స్థిత్వా ద్రక్ష్యతి కుప్యతి ప్రభురితి ద్వారేషు యేషాం వచః |

చేతస్తానపహాయ యాహి భవనం దేవస్య విశ్వేశితుర్

నిర్దౌవారికనిర్దయోక్త్య్//అపరుషం నిఃసోఉమ్//అశర్మప్రదం || 3౤711 ||

యతో మేరుః శ్రీమాన్నిపతతి యుగాంతాగ్నివలితః

సముద్రాః శుష్యంతి ప్రచురమకరగ్రాహనిలయాః |

ధరా గచ్ఛత్యంతం ధరణిధరపాదైరపి ధృతా

శరీరే కా వార్తా కరికలభకర్ణాగ్రచపలే || 3౤72 ||

గాత్రం సంకుచితం గతిర్విగలితా భ్రష్టా చ దంతావలిర్

దృష్టిర్నక్ష్యతి వర్ధతే వధిరతా వక్త్రం చ లాలాయతే |

వాక్యం నాద్రియతే చ బాంధవజనో భార్యా న శుశ్రూషతే

హా కష్టం పురుషస్య జీర్ణవయసః పుత్రోఽప్యమిత్రాయతే || 3౤73 ||

వర్ణం సితం శిరసి వీక్ష్య శిరోరుహాణాం

స్థానం జరాపరిభవస్య తదా పుమాంసం |

ఆరోపితాంస్థిశతకం పరిహృత్య యాంతి

చండాలకూపం ఇవ దూరతరం తరుణ్యః || 3౤74 ||

యావత్స్వస్థం ఇదం శరీరం అరుజం యావచ్చ దూరే జరా

యావచ్చేంద్రియశక్తిరప్రతిహతా యావత్క్షయో నాయుషః |

ఆత్మశ్రేయసి తావదేవ విదుషా కార్యః ప్రయత్నో మహాన్

సందీప్తే భవనే తు కూపఖననం ప్రత్యుద్యమః కీదృశః || 3౤75 ||

తపస్యంతః సంతః కిం అధినివసామః సురనదీం

గుణోదారాందారానుత పరిచరామః సవినయం |

పిబామః శాస్త్రౌఘానుతవివిధకావ్యామృతరసాన్

న విద్మః కిం కుర్మః కతిపయనిమేషాయుషి జనే || 3౤76 ||

దురారాధ్యాశ్చామీ తురగచలచిత్తాః క్షితిభుజో

వయం తు స్థూలేచ్ఛాః సుమహతి ఫలే బద్ధమనసః |

జరా దేహం మృత్యుర్హరతి దయితం జీవితం ఇదం

సఖే నాన్యచ్ఛ్రేయో జగతి విదుషేఽన్యత్ర తపసః || 3౤77 ||

మానే మ్లాయిని ఖండితే చ వసుని వ్యర్థే ప్రయాతేఽర్థిని

క్షీణే బంధుజనే గతే పరిజనే నష్టే శనైర్యౌవనే |

యుక్తం కేవలం ఏతదేవ సుధియాం యజ్జహ్నుకన్యాపయఃపూతాగ్రావ

గిరీంద్రకందరతటీకుంజే నివాసః క్వచిథ్ || 3౤78 ||

రమ్యాశ్చంద్రమరీచయస్తృణవతీ రమ్యా వనాంతస్థలీ

రమ్యం సాధుసమాగమాగతసుఖం కావ్యేషు రమ్యాః కథాః |

కోపోపాహితబాష్పబిందుతరలం రమ్యం ప్రియాయా ముఖం

సర్వం రమ్యం అనిత్యతాం ఉపగతే చిత్తే న కించిత్పునః || 3౤79 ||

రమ్యం హర్మ్యతలం న కిం వసతయే శ్రవ్యం న గేయాదికం

కిం వా ప్రాణసమాసమాగమసుఖం నైవాధికప్రీతయే |

కింతు భ్రాంతపతంగక్షపవనవ్యాలోలదీపాంకురచ్ఛాయా

చంచలం ఆకలయ్య సకలం సంతో వనాంతం గతాః || 3౤80 ||

ఆ సంసారాత్త్రిభువనం ఇదం చిన్వతాం తాత్తాదృఙ్నైవాస్మాకం

నయనపదవీం శ్రోత్రమార్గం గతో వా |

యోఽయం ధత్తే విషయకరిణో గాఢగూఢాభిమానక్షీవస్యాంతః

కరణకరిణః సంయమాలానలీలాం || 3౤81 ||

యదేతత్స్వచ్ఛందం విహరణం అకార్పణ్యం అశనం

సహార్యైః సంవాసః శ్రుతం ఉపశమైకవ్రతఫలం |

మనో మందస్పందం బహిరపి చిరస్యాపి విమృశన్న

జానే కస్యైషా పరిణతిరుదారస్య తపసః || 3౤82 ||

జీర్ణా ఏవ మనోరథాశ్చ హృదయే యాతం చ తద్యౌవనం

హంతాంగేషు గుణాశ్బంధ్యఫలతాం యాతా గుణజ్ఞైర్వినా |

కిం యుక్తం సహసాభ్యుపైతి బలవాన్కాలః కృతాంతోఽక్షమీ

హా జ్ఞాతం మదనాంతకాంఘ్రియుగలం ముక్త్వాస్తి నాన్యో గతిః || 3౤83 ||

మహేశ్వరే వా జగతాం అధీశ్వరే

జనార్దనే వా జగద్//అంతరాత్మని |

న వస్తుభేదప్రతిపత్తిరస్తి మే

తథాపి భక్తిస్తరుణేందుశేఖరే || 3౤84 ||

స్ఫురత్స్ఫారజ్యోత్స్నాధవలితతలే క్వాపి పులినే

సుఖాసీనాః శాంతధ్వంతిసు రజనీషు ద్యుసరితః |

భవాభోగోద్విగ్నాః శివ శివ శివేత్యుచ్చవచసః

కదా యాస్యామోఽతర్గతబహులబాష్పాకులదశాం || 3౤85 ||

మహాదేవో దేవః సరిదపి చ సైషా సురసరిద్గుహా

ఏవాగారం వసనం అపి తా ఏవ హరితః |

సుహృదా కాలోఽయం వ్రతం ఇదం అదైన్యవ్రతం ఇదం

కియద్వా వక్ష్యామో వటవిటప ఏవాస్తు దయితా || 3౤ ||

వితీర్ణే సర్వస్వే తరుణకరుణాపూర్ణహృదయాః

స్మరంతః సంసారే విగుణపరిణామాం విధిగతిం |

వయం పుణ్యారణ్యే పరిణతశరచ్చంద్రకిరణాస్

త్రియామా నేస్యామో హరచరణచింతైకశరణాః || 3౤86 ||

కదా వారాణస్యాం అమరతటినీరోధసి వసన్

వసానః కౌపీనం శిరసి నిదధానోఽంజలిపుటం |

అయే గౌరీనాథ త్రిపురహర శంభో త్రినయన

ప్రసీదేత్యాక్రోశన్నిమిషం ఇవ నేష్యామి దివసాన్ || 3౤87 ||

ఉద్యానేషు విచిత్రభోజనవిధిస్తీవ్రాతితీవ్రం తపః

కౌపీనావరణం సువస్త్రం అమితం భిక్షాటనం మండనం |

ఆసన్నం మరణం చ మంగలసమం యస్యాం సముత్పద్యతే

తాం కాశీం పరిహృత్య హంత విబుధైరన్యత్ర కిం స్థీయతే || 3౤ ||

స్నాత్వా గాంగైః పయోభిః శుచికుసుమఫలైరర్చయిత్వా విభో త్వా

ధ్యేయే ధ్యానం నివేశ్య క్షితిధరకుహరగ్రావపర్యంకమూలే |

ఆత్మారామః ఫలాశీ గురువచనరతస్త్వత్ప్రసాదాత్స్మరారే

దుఃఖం మోక్ష్యే కదాహం సమకరచరణే పుంసి సేవాసముత్థం || 3౤88 ||

ఏకాకీ నిఃస్పృహః శాంతః పాణిపాత్రో దిగంబరః |

కదా శంభో భవిష్యామి కర్మనిర్మూలనక్షమః || 3౤89 ||

పాణిం పాత్రయతాం నిసర్గశుచినా భైక్షేణ సంతుష్యతాం

యత్ర క్వాపి నిషీదతాం బహుతృణం విశ్వం ముహుః పశ్యతాం |

అత్యాగేఽపి తనోరఖండపరమానందావబోధస్పృశా

మధ్వా కోఽపి శివప్రసాదసులభః సంపత్స్యతే యోగినాం || 3౤90 ||

కౌపీనం శతఖండజర్జరతరం కంథా పునస్తాదృశీ

నైశ్చింత్యం నిరపేక్షభైక్ష్యం అశనం నిద్రా శ్మశానే వనే |

స్వాతంత్ర్యేణ నిరంకుశం విహరణం స్వాంతం ప్రశాంతం సదా

స్థైర్యం యోగమహోత్సవేఽపి చ యది త్రైలోక్యరాజ్యేన కిం || 3౤91 ||

బ్రహ్మాండం మండలీమాత్రం కిం లోభాయ మనస్వినః |

శఫరీస్ఫుర్తేనాబ్ధిః క్షుబ్ధో న ఖలు జాయతే || 3౤92 ||

మాతర్లక్ష్మి భజస్వ కంచిదపరం మత్కాంక్షిణీ మా స్మ భూర్

భోగేషు స్పృహయాలవస్తవ వశే కా నిఃస్పృహాణాం అసి |

సద్యః స్యూతపలాశపత్రపుటికాపాత్రైః పవిత్రీకృతైర్

భిక్షావస్తుభిరేవ సంప్రతి వయం వృత్తిం సమీహామహే || 3౤93 ||

మహాశయ్యా పృథ్వీ విపులం ఉపధానం భుజలతాం

వితానం చాకాశం వ్యజనం అనుకూలోఽయం అనిలః |

శరచ్చంద్రో దీపో విరతివనితాసంగముదితః

సుఖీ శాంతః శేతే మునిరతనుభూతిర్నృప ఇవ || 3౤94 ||

భిక్షాసీ జనమధ్యసంగరహితః స్వాయత్తచేష్టః సదా

హానాదానవిరక్తమార్గనిరతః కశ్చిత్తపస్వీ స్థితః |

రథ్యాకీర్ణవిశీర్ణజీర్ణవసనః సంప్రాప్తకంథాసనో

నిర్మానో నిరహంకృతిః శమసుఖాభోగైకబద్ధస్పృహః || 3౤95 ||

చండాలః కిం అయం ద్విజాతిరథవా శూద్రోఽథ కిం తాపసః

కిం వా తత్త్వవివేకపేశలమతిర్యోగీశ్వరః కోఽపి కిం |

ఇత్యుత్పన్నవికల్పజల్పముఖరైరాభాష్యమాణా జనైర్

న క్రుద్ధాః పథి నైవ తుష్టమనసో యాంతి స్వయం యోగినః || 3౤96 ||

హింసాశూన్యం అయత్నలభ్యం అశనం ధాత్రా మరుత్కల్పితం

వ్యాలానం పశవస్తృణాంకురభుజస్తుష్టాః స్థలీశాయినః |

సంసారార్ణవలంఘనక్షమధియాం వృత్తిః కృతా సా నృణాం

తాం అన్వేషయతాం ప్రయాంతి సతతం సర్వం సమాప్తిం గుణాః || 3౤97 ||

గంగాతీరే హిమగిరిశిలాబద్ధపద్మాసనస్య

బ్రహ్మధ్యానాభ్యసనవిధినా యోగనిద్రాం గతస్య |

కిం తైర్భావ్యం మమ సుదివసైర్యత్ర తే నిర్విశంకాః

కండూయంతే జరఠహరిణాః స్వాంగం అంగే మదీయే || 3౤98 ||

జీర్ణాః కంథా తతః కిం సితం అమలపటం పట్టసూత్రం తతః కిం

ఏకా భార్యా తతః కిం హయకరిసుగణైరావృతో వా తతః కిం |

భక్తం భుక్తం తతః కిం కదశనం అథవా వాసరాంతే తతః కిం

వ్యక్తజ్యోతిర్న వాంతర్మథితభవభయం వైభవం వా తతః కిం || 3౤ ||

పాణిః పాత్రం పవిత్రం భ్రమణపరిగతం భైక్ష్యం అక్షయ్యం అన్నం

విస్తీర్ణం వస్త్రం ఆశాదశకం అచపలం తల్పం అస్వల్పం ఉర్వీం |

యేషాం నిఃసంగతాంగీకరణపరిణతస్వాంతసంతోషిణస్తే

ధన్యాః సంన్యస్తదైన్యవ్యతికరనికరాః కర్మ నిర్మూలయంతి || 3౤99 ||

త్రైలోక్యాధిపతిత్వం ఏవ విరసం యస్మిన్మహాశాసనే

తల్లబ్ధ్వాసనవస్త్రమానఘటనే భోగే రతిం మా కృథాః |

భోగః కోఽపి స ఏక ఏవ పరమో నిత్యోదితా జృంభనే

యత్స్వాదాద్విరసా భవంతి విసయాస్త్రైలోక్యరాజ్యాదయః || 3౤991 ||

మాతర్మేదిని తాత మారుతి సఖే తేజః సుబంధో జల

భ్రాతర్వ్యోఉమ్//అ నిబద్ధ ఏష భవతాం అంత్యః ప్రణామాంజలిః |

యుష్మత్సంగవశోపజాతసుకృతస్ఫారస్ఫురన్నిర్మలజ్ఞానాపాస్త

సమస్తమోహమహిమా లీనే పరబ్రహ్మణి || 3౤100 ||

శయ్యా శైలశిలాగృహం గిరిగుహా వస్త్రం తరుణాం త్వచః

సారంగాః సుహృదో నను క్షితిరుహాం వృత్తిః ఫలైః కోఉమ్//అలైః |

యేసాం నిర్ఝరం అంబుపానం ఉచితం రత్యై తు విద్యాంగనా

మన్యే తే పరమేశ్వరాః శిరసి యరి బద్ధో న సేవాంజలిః || 3౤101 ||

ధైర్యం యస్య పితా క్షమా చ జననీ శాంతిశ్చిరం గేహినీ

సత్యం మిత్రం ఇదం దయా చ భగినీ భ్రాతా మనఃసంయమః |

శయ్యా భూమితలం దిశోఽపి వసనం జ్ఞానామృతం భోజనం

హ్యేతే యస్య కుటుంబినో వద సఖే కస్మాద్భయం యోగినః || 3౤102 ||

అహో వా హారే వా బలవతి రిపౌ వా సుహృది వా

మణౌ వా లోష్ఠే వా కుసుమశయనే వా దృషది వా |

తృణే వా స్త్రైణే వా మమ సమదృశో యాంతి దివసాః

క్వచిత్పుణ్యారణ్యే శివ శివ శివేతి ప్రలపతః || 3౤103 ||